«تبار باوری» جهل ناگزیر و «گوهر»شناسی؛ دانش بینظیر است!
محمد عالم افتخار
*ـ به جای لعنت فرستادن به تاریکی؛ شمع بیافروزید!
*ـ باید از تلویزیون اسماعیل یون و بیرونداد جنرال طاقت سپاسگذار بود!
*ـ بیائید؛ برای خان عبدالغفارخان تعظیم و دعای خیر کنیم!
*ـ عصر؛ عصر گذار از تنگنای «تبار باوری» به فراخنای «گوهر اصیل آدمی» است!
*ـ همه؛ نیازمند «مدنی بودن» و «آگاهی داشتن از تاریخ» استیم!
*ـ برای آنکه جوانان برومند مان؛ مندیلا های عصر خویشتن بگردند!
عرض موضع و مرام:
با درود و سپاس و تحسین ویژه خدمت جوانان و اندیشمندان پر احساس و با درد و دور نگر و جهانی نگر!
چنانکه آگاهی کافی دارید؛ اخیراً پرده هایی بر افتاد و مردی صادق و رُک گویی آمد و از طریق امواج تلویزیونی موسوم به ژوندون که مالک ظاهری آن جناب معرف حضور شما؛ شاغلی اسماعیل یون می باشد؛ یک برنامه و ایدیولوژی و سیاست و کیاست اقلاً نیم قرنه را به شیوا ترین و همه جانبه ترین وجهی؛ برملا نمود.
این محترم؛ جنرال عبدالواحد طاقت میباشند که سابقهِ هم خلقی و هم پرچمی داشته و به نظر بعضی از ساده لوحان گویا انترناسیونالیست پرولتری بوده اند.
این محترم؛ وقتی از ایشان سوال میشود که چرا؛ کم و بیشی از مردم افغانستان؛ در برابر واژه «افغان = اوغان» زیاد راحت نیستند؛ می فرماید:
« من میخواهم (موضوع را) از ریشه بررسی کنم. افغان معنا دارد پشتون. و (آنان) درست میگویند که هویت افغانستان؛ پشتون است و پشتونوالی. پشتون اکثریت اتباع افغانستان و مردم آن میباشد. ( واژه) افغان؛ اطلاق بر پشتون ها میشود؛ پشتونها اختیار داران اصلی افغانستان استند و باشندگان اصلی آن. لذا؛ افغانستان یعنی پشتون ها و یعنی پشتونستان. ما که (عوض پشتونستان) میگوئیم: افغانستان؛ به خاطریست که تاجیک، هزاره، اوزبیک ، ترکمن .... همه را در آن شریک نمائیم. (درحالیکه) ما می توانیم بر فاریاب هم پشتونستان نام بگذاریم، بر مزار هم پشتونستان اطلاق نمائیم، بر بدخشان هم پشتونستان بگوئیم و بر (استان های) دیگر هم. مگر (در هرصورت) مملکت از ماست، ما بادار اصلی این ملک و بزرگ (این خطه) استیم!
عده ای نا اهل، ناخلف، حرامی و از جا های دیگر آمدگی که خود را در این نام پاک و مقدس شریک سازند؛ من هیچگاه قبول نمیکنم؛ رخصت استند؛ از کدام آدرس که آمده اند؛ به همان آدرس واپس بروند. ما (پشتون ها) مجبور میشویم با آنها همین کار را بکنیم؛ چرا که آنها از نام ما میشرمند؛ از هویت ما می شرمند؛ حتی از نام مقدسی که آن؛ افغان است، افغانیت است؛ می شرمند.
(شخص بغلی) بلی فرزند اصیل؛ پشتون است چنانکه استادان گرانقدر اشاره کردند؛ فرزندان اصیل این خاک پشتونها استند!»(1)
چنانکه عزیزان؛ آگاهی دارند؛ این فرمایشات موجب برافروخته گی ها و واکنش های بسیار شدیدی در سراسر کشور گردید؛ البته عامل اینهمه تنش ها و خشم و خروش؛ خود همین جملات به تنهایی؛ نمیتواند باشد؛ این سخنان؛ به خاطری مهم و سنگین و فاجعه انگیز است که مسبوق به سوابق فراوانی است که از سیاست «کله منار» سازی امیر عبدالرحمن خان و «ناقل» گستری و پشتونیزه سازی اجباری نادرشاه و محمد گل خان مومند تا سرحد سیاست امحای قومی و «زمین سوخته» که طالبان در افغانستان به راه انداخته بودند؛ تجربه و اثبات گردیده است.
و در سطح جهان؛ منجمله فاشیزم هیتلری در المان که طئ جنگ جهانی دوم به مرگ و زنده زنده سوختن بیش از پنجاه ملیون انسان در اروپا منجر گردید؛ با همین برتری پنداری و برتری طلبی قومی و نژادی؛ هستی و سامان یافته بود. سیاست تبعیض نژادی و آپارتاید سفید پوستان علیه سیاه پوستان و جنگ های نژادی و قبیلوی و مذهبی عدیده در سراسر جهان همه منبعث از همین جهل و جنون بشر ازخود بیگانه شده و خرد باخته بوده اند و میباشند.
بدینجهت اخطار و هوشدار روزنامه «ماندگار» نیز دقیقاً موضوعیت و جدیت دارد که:
«تجربه نشان داده است که یک رسانه در یک کشور توانسته با نشر یک کلمه سبب جنگهای طولانی نژادی گردد و نشرات تفرقه افگنانه و تحریک کننده آن سبب شود تا چندصدهزار انسان در چند ساعت از دم تیغ بگذرند. وضعیت واقعی اجتماعی در افغانستان هم از چنین حساسیتی متاسفانه برخوردار است و یک تلویزیون میتواند با تحریک اقوام و توهین اقوام و بی عزتی به آنها و قرار دادن آن ها در برابر هم سبب یک جنگ بزرگ و مهار ناشدنی گردد...
چنان که در سال ۱۹۹۴ نشرات نژادپرستانۀ رادیوی رواندا، منجر به کشتار حدود ۸۰۰ هزار توتسی رواندایی و هوتوهای میانهرو شد. خیلی دور نه همین نزدیک، شعارهای مظاهرهچیان روز شنبه در کابل، خود نشان میداد که احساسات شمار زیادی از مردم به دلیل نشرات نژاد پرستانه و تفرقه انداز تلویزیون ژوندون جریحهدار شده است و نیز حضور گستردۀ مظاهرهچیان بیانگر این موضوع بود و با توجه به وضعیت آشفتۀ سیاسی کشور، بسیار ممکن بود که دستهایی در این تظاهرات به کار میافتادند و باعث قتل و کشتار میشدند. اکنون هم تبِ این خشم پابرجاست!»(2)
خیلی هم عبرت انگیز میباشد که مبارزه و ایثار در راه محو افکار و اعمال تبعیضی و برتری خواهی و شوونیزم و فاشیزم و آپارتاید است که مورد اقبال و استقبال وجدان بیدار بشریت قرار دارد و نه برعکس آن. همین وجدان اصیل بشریت بود که تنها در افریقای جنوبی؛ مبارز نستوه و استوار علیه شوونیزم و آپارتاید نیسلون ماندیلا را به عسوه نادره بشری مبدل کرد و دانشمندان انسان شناسی او را یکی از محدود «انسان های کامل» روی زمین شناختند که اخیراً شاهد تجلیل حیرت انگیز جهانشمول و عالمگیر از یاد و خاطره و اندیشه و حماسه او بودیم.
*****
در اینکه سخنان جنرال طاقت و اندیشه و سیاست و عزائیم عقبی آن؛ در حکم تاریکی یک شب سیاه؛ حتی و قبل از همه؛ برای عامه مردمان نجیب پشتون افغانستان میباشد؛ شکی نیست (برای اینکه مردمان پشتون حتی در قرن گذشته قهرمان اندیشه سالم و سیاست و کیاست ماندیلا وار و گاندی وار چون خان عبدالفغار خان داشتند؛ هم اکنون نیز همه این مردم؛ جنرال طاقت و اسماعیل یون و حفیظ الله امین و ملاعمر و گلبدین حکمتیار نیستند!
لطفاً یاد داشت بسیار ارزنده روزنامه عصر نو را به ارتباط خان عبدالغفار خان؛ در پایان مرور نمائید *.)
ولی آیا کافی است که سیاهی و تاریکی را صرفاً تقبیح و نفرین و محکوم کنیم؟
مسلماً که نه! در برابر تاریکی اقلاً باید شمع افروخت و در حد اکثر که " باید خورشید را مهمان کرد!»
نقطه عزیمت ما به سوی این روشنی آفرینی و روشنگری؛ در همان پرسش جانانه محترم پرتو نادری وجود دارد که این کمترین؛ طی مقدمه گونه قبلی زیر عنوان «سلام علی جان؛ غلام علیکم!!»(3) آوردم:
جناب پرتو نادری ضمن مقاله غرای شان در مورد (فرمایشات جنرال طاقت) می پرسند که:
"یک انسان باید چقدرغیرمدنی و ناآگاه از تاریخ باشد که بتواند یک چنین سخنانی را بر زبان راند؟"
و من بر این پرسش؛ افزودم که:
به نظر می آید که معنای متناظر این فرموده چنان است که در افغانستان ما؛ انسانها آنقدر ها مدنی و آگاه از تاریخ اند که در میان شان؛ پیدا شدن چنین یک آدم "غیر مدنی و ناآگاه از تاریخ"؛ از اعجب العجایب میباشد!
تصور میکنم؛ قابل درک است که من دارم؛ خاطرنشان میسازم که"چقدرغیرمدنی و ناآگاه از تاریخ"؟ بودن؛ چیزی منحصر به جنرال طاقت و همردیفان در تلویزیون ژوندون و بیرون از آن و به طور کل به سیاستکاران و روشنفکران ... معین و معلوم الحال پشتون نیست؛ ما همه گان ـ حتی نه فقط در مقیاس افغانستان ـ در تیر رس این سوال سهمگین قرار داریم.
بدینگونه؛ لاقل در یک حد تعیین کننده؛ تاریکی ی مورد نظر ما؛ در واقعیتِ "غیر مدنی و ناآگاه از تاریخ" بودن مبتنی است!
وقتا «غیر مدنی» = تاریکی است پس روشنی؛ در مدنی بودن و مدنی شدن میباشد و و قتا که «ناآگاه از تاریخ» بودن؛ = تاریکی است؛ پس روشنایی؛ در آگاهی از تاریخ میباشد.
ولی اینجا به فرموده نلسون ماندیلا که در همان مقاله فوق الذکر نیز آورده بودم:
«موضوعات و تصمیمگیریها در باره؛ پیچیده هستند و همیشه عوامل بسیاری دخیلند. مغز شاید دوست داشته باشد توضیحاتی ساده بیابد ولی توضیحات ساده با واقعیت سازگار نیست. هیچ چیزی آن طور که مینماید؛ آسان و ساده نمی باشد.»
بنده؛ حتی در عرایض مزبور تا آنجا پیش رفتم که این گونه بیانات و تلقیات و تحکمات؛ متأسفانه بیخ و بنیاد «خرده فرهنگی» دارد که غافلانه طی دورانهای نوزادی تا 8 ـ 10 ـ 12 سالگی بر ما بار میگردد و به ضمیر ناخود آگاه مان مبدل میشود.
و به «خرده فرهنگ» ها نیز بلا استثنا صفت معادن زغال سنگ و نفت و گاز... را دادم چرا که بُنمایه های اصلی و سخت و سفت آنها در اعصار بدویت و توحش و بربریت ناگزیر تیره ها و طایفه ها و قبایل بشری شکل گرفته و نسل پی نسل به مانند ارث بیچون و چرا و نقد ناپذیر و مقدس؛ مداومت یافته است!
اینها یعنی اینکه من به سطوح و شکلیات و احساسات؛ تأکید و تکیه ندارم؛ یعنی اینکه بینش «خرده فرهنگی» تیره ای و طایفه ای و قومی و قبیلوی انگیزنده و محرکم نیست و حتی الامکان «مدنی» و «آگاه از تاریخ» حرف و حدیث میآورم و به شهادت سند بزرگ و برجسته که در سراسر جهان قابل دسترس میباشد؛ یعنی کتاب «گوهر اصیل آدمی» و انبوه مقالات و شرح و تفصیل و نقد و بررسی ایکه در مورد؛ روی صفحات سایت های فراوان انترنیتی وطنی مان قرار دارد؛ جهانبینی و فلسفه و دکتورینم بر «گوهر» بشر معطوف است و نه بر «تبار» او!
علاوه بر اینها؛ میتوانم با صراحت کامل و احساس سربلندی عرض کنم که من؛ منحیث یک فرد از افراد افغانستان؛ پشتو و پشتون و تا حدودی «پشتونوالی» را به معنای کامل کلمه «زندگی کرده ام!»
طی عمر شصت و چند ساله ام؛ در محیط های تعلیمی و کاری از جمله در تفحصات پترول شبرغان و مطابع دولتی کابل؛ و در محلات زیستی چندین گانه ام از جمله دهه ای در مکروریان سوم کابل؛ پشتون های زیادی از بهترین دوستان و همنشینان و همکاران و آموزگارانم بودند که از ردیف آنها در کتاب ها و آثارم؛ از تعدادی یاد؛ و خاطراتم از ایشان درج شده است منجمله شاد روان فدامحمد دهنشین، استاد میر اکبر خیبر، شهید دکتور نجیب الله، دکتور غلام حیدر حبیب باختری و ...
بزرگترین و روانی ترین مورد اینکه خانم و عشق و همسر محبوبم پشتون است و آنهم به لحاظ پدر از سدوزایی های قندهاری و به لحاظ مادر از پشتون های آخوند زاده لوگر میباشد.
پس از کودتای 7 ثور 1357 که بنابر تعلقات جناحی تحت پیگرد باند خون آشام حفیظ الله امین؛ قرار گرفتم؛ به طور اساسی دوستان و رفقای پشتونم منجمله از میان «خلقی ها» کمک کردند تا به دام نیافتاده تلف نگردم.
تحت شرایط استبداد طالبانی و تفتیش عقاید فراتر از انگیزیسیون آنها؛ بازهم از مساعدت های سازنده دوستان پشتونم برخوردار بودم. در یک نمونه برجسته؛ با سه تن از پشتون های کوچی و مالدار که شناخت و سابقه ای با ایشان نداشتم؛ در یک سفر تجارتی از شبرغان مرکز ولایت جوزجان تا قلعه نو مرکز ولایت بادغیس عازم گردیدم و قرار بود که پی مال التجاره به هرات نیز برویم.
اما در همین شباروز؛ حادثه نامنهاد کودتا یا بغاوت ضدطالبانی در هرات مطرح شده بود و به این بهانه؛ مردان هزاره و سایر اهالی که چهره و سیمایشان شباهت هایی با هزاره ها داشت؛ تحت پیگرد پولیس مخفی و علنی طالبان بودند و دستگیر شدگان را سرنوشت های وحشتناکی تهدید میکرد.
در قلعه نو؛ پشتون های همسفرم با چندین تن از اقارب یا آشنایان شان در ملاقات شدند و در عین حال مرا به ایشان معرفی کرده در یکی دو مهمانی که صورت گرفت؛ همراه با خودم بردند.
سرانجام با در نظر داشت اوضاع در هرات؛ همه به این نظر و تصمیم رسیدند که همراهانم به خاطر به خطر نیانداختن من که کم و بیش سیمای هزاره مانند داشتم؛ از سفر به هرات و خیر و سود و برکتش صرف نظر نموده به شبرغان برگردند و امانتی (یعنی من) را صحت و سلامت به فامیل تسلیم بدارند که دقیقاً هم چنان شد.
جنت مکان پدرم نیز دوستان بسیار خوب پشتون داشت و در یورت ها و محلات غالباً صحرایی آنها رفت و آمد و نشست و برخاست میکرد. تقریباً همه ساله نزدیک های زمستان شتر های پربار هیزم و بته و قروت و روغن زرد وغیره آنها عقب دروازه کلبه ما درنگ مینمود؛ ایشان شباروزی مهمان ما میبودند و بعد خوش و خرم با مقداری تولیدات باغی ما عودت می نمودند. من با شور و شوق زیاد نوجوانی؛ چندین بار بر این شتر ها سوار شده و باری هم به فاصله قریب یکروزه راه با آنها طی منزل نموده ام.
تا جاییکه حافظه ام یاری میکند؛ حتی باری هم نشده که در کودکی و نوجوانی بر من از پشتو و پشتون و هکذا از سایر اقوام کشور تبلیغ و تلقین سوء شده باشد؛ اینگونه بختیار بودم و استم که عاری از عصبیت های قومی و قبیلوی و مذهبی و...بزرگ شده و حیات به سر برده ام.
از همان خوردی به زبان و هنر و موسیقی و ادبیات پشتو عشق و علاقه ویژه داشتم و زبان پشتو را (بدون کورس پشتو) تا سرحد نوشتن شعر و نثر در آن؛ فرا گرفته بودم.
بر عکس؛ من از همتبار های خودم سخت ترین جفا ها کشیده ام و از حسن اتفاق؛ بارزترین و برجسته ترین سند در یکی از زمینه ها هم روی انترنیت وجود داشته و قابل دسترس میباشد که عبارت است از «خیانت، شر، فساد و قطاع الطریقی در مسند قضا»(4) و یاد دهانی های سالیانه زیاد آن خدمت جناب عبدالسلام عظیمی قاضی القضات جمهوری اسلامی افغانستان.
آخرین این عرایض عنوان دارد: "قاضی القضات افغانستان و «برهان قاطع» مافیای پنجشیر"(5) که همه را میتوانید روی صفحات ویژه مقالات من در سایت های آریایی، وطندار، رسانه نور، خاوران وغیره و نیز به طریق سرچ در گوگل و دیگر موتور های جستجو بیابید.
و حتی در رابطه با همین موضوع و معضل؛ من از ملا نورالدین ترابی وزیر عدلیه و مقامات عدلی آنوقت طالبان پشتون؛ حسن تفاهم و پیشامد خیلی ها درست دیده ام و میتوانم قاطعانه عرض کنم که اگر یک ماه دیگر؛ حکومت طالبان بیشتر می پائید؛ حق من احقاق گردیده بود ولی به زور حکام و قضات همتبارم طی 12 سال گذشته لگدمال تر گردیده و به جایی رسید که حتی قاضی القضات کشور نتواند یک سطر پاسخ به کاربران ملیونی انترنیت بدهد!
بدینگونه من هیچگونه؛ انگیزه و محرکی ندارم که به دلیل تبار غیر پشتون داشتن؛ وارد بحثی شوم که در آن؛ خدا ناخواسته کوچکترین بی احترامی به خلق حقیقتاً بزرگ و بزرگوار پشتون کشورم گردد. معیار من در این امر خطیر فقط و فقط ناموس علم و آگاهی و منافع و مصالح حقیقی ـ و نه توهمی ـ امروز و فردا و فردا های وطن و مردمم میباشد که کلیت آن نه بدون پشتون متصور است؛ نه بدون تاجیک و نه بدون هزاره و اوزبیک و ترکمن و سایر برادران و خواهران برابر حقوق و برابر مقام و برابر منزلت مان که منجمله توسط بزرگترین مؤمن بهای مشترک مان دین اسلام و قرآن مبینش؛ ارشاد و تسجیل شده است و آخرین کشفیات علم و ساینس نیز؛ مؤید و مصدق آن میباشد.
تبار و تبار باوری و تبار پرستی در آئینه آگاهی تاریخی:
جهت ورود مؤفقانه به این موضوع؛ الزامی است که نخست بر کلید واژه «آگاهی تاریخی» اتفاق نظر پیدا نمائیم. واقعیت این است که بخش عظیم معارف و شناخت و تصور شناخت؛ در عالم بشری؛ اساطیری میباشد. علت آن است که بشر اولیه و متقدم ممکن نبود که به دقت ساینس کنونی؛ اندیشه و محاسبه و معرفت داشته باشد.
از جمله این بشر؛ نمی توانست تشخیص دهد که زمین کروی است و به دور خود و به دور خورشید می چرخد لذا ناگزیر بود که معرفت خود را در زمینه؛ روی شکلیات و حدسیات بنا نماید؛ زمین را اصل عالم و مرکز عالم بپندارد و خورشید را چرخان به دور آن؛ و حتی نه چرخان به دور زمین (چونکه زمین مسطح پنداشته میشد!)؛ بلکه همانند فانوسی که در قوس نیم دایره خیمه آسمان بالا و پائین میشود. افسانه های مردمان مختلف در این و سایر زمینه های مشابه بیحد متنوع و متکثر میباشد.
ولی حقیقتی که طی سه چهار قرن اخیر بشر معاصر به آن دست یافته است فقط یکی و در همه ملل و محلات جهان همسان و همگون است و آن اینکه زمین کروی است و همراه با 8 سیاره دیگر و اقمار شان هم به دور خود و هم به دور کره بسیار بزرگ و آتشین خورشید می چرخد که شب ها و روز ها و فصل ها و هزاران پدیده اعجاز آور طبیعت؛ از همین نظم و نظام منبعث میگردد.
بشر متقدم عین باور و پنداشت را در مورد «تاریخ و آگاهی تاریخی» نیز به ناگزیر؛ قایم کردند؛ وقتی دیدند؛ خط پیدا شد و امکان نوشتن و به یادگار ماندن سرگذشت ها؛ به وجود آمد؛ این نقطه را «مبداء تاریخ» گرفتند و بر ماسبق آن؛ نام «ماقبل التاریخ» نهادند. و این به اصطلاح تاریخ هم شد عبارت از کارنامه های چه بسا دروغین و سرشار از مبالغه و اغراق رؤسای اقوام و مشران قبیله ها و نهایتاً پهلوانان و پادشاهان و جهانگشایان.
در حالیکه بعد ها علم و منطق و تجربه اثبات کرد که تاریخ؛ تمامی سرگذشت نوع بشر؛ از نقطهِ صفری وقوع موتاسیون یا جهش تعیین کننده گذار از«اوتوماتیسم غریزی» به کسب اختیار و توان انتخاب و اِعمال اراده؛ در این موجود حیه میباشد و نه به کشف و اختراع خط و نه به هیچ تحول دیگری در درازای عمر حدوداً 5 میلیون ساله نوع بشر.
و برای کشف و دریافت اوضاع و جریانات در زمانهای که خط و صورت های اولیه آن رسامی و نقاشی؛ وجود نداشته است فنون و شگرد های باستانشناسی و فوسیل شناسی و بیوتکنولوژی وغیره پیدایش یافته و کار بردی شد که حتی دوران موجودیت خط را نیز به چالش کشید و نواقص و ناتوانی ها و سر در گمی آنرا؛ یا رفع و دفع کرد و یا کاهش داد و اصلاح نمود.
بنابر این محقق شد که مبداء تاریخ بشر؛ جز لمحه هستی یابی گوهر اصیل و یگانه آدمی؛ چیز دیگری نمی تواند باشد. این گوهر مسلماً تا حد بالای تعیین کننده گی؛ یک مفهوم و حقیقت ژنتیکی است معهذا کارکرد آن؛ با تمامی گوهر های سایر موجودات حیه تفاوت و تمایز بی سابقه و بی نظیر دارد و در تقابل و تنازع با محیط ایکوسیستمی و خرده فرهنگی به مراتب بیش از همه دورانهای موجودیت حیات در عالم؛ مواجه بوده از محیط طبیعت و اجتماع بیشترین اثر می پذیرد و بر محیط اجتماعی و طبیعی زیاد ترین اثر میگذارد.
بنابر این تاریخ بشر؛ از حالت «تاریخ ملوک و خوانین و پادشاهان و جهانگشایان» به در آمده میلیون ها سال پیشتر در دل جوامع تیره ای و طایفه ای و قبیلوی و گله های بشری ی بدون « ملوک و خوانین و پادشاهان و جهانگشایان» امتداد پیدا کرد.
به این اساس؛ این درست و کامل و کافی نیست که ما حل مسایل عدیده پیش روی خود را محضاً از تاریخ های اغلب فرمایشی ی درباری و استبدادی و استعماری؛ طلب نماییم؛ هرچند که حتی همین تاریخ ها هم گواه قانع کننده و مدار حکم آنرا به دست میدهند که مدعیات شؤونیست های قبیلوی ای مانند اسماعیل یون ها و جنرال طاقت ها و همانند هایشان؛ هیچ سنخیت و پیوندی با همین تاریخ ها هم ندارند. محضاً به جهت تفنن و تفریح به مواردی از این دست هم باری؛عنایت توجه بفرمائید:
مرحوم عبدالحی حبیبی در تاریخ مختصر افغانستان (صفحة248) مینویسد:
((حدود حکمرانی میرویس از فراه و سبزوار و سیستان گرفته تا پشین و دامنه های کوه سلیمان و شمالاً تا غزنی میرسید و بر قبایل ابدالی و غلجی متساویاً حکم راندی و بلوچان نیز با وی امداد و یاوری کردندی. وی لقب شاهی را قبول نکرد و در جرگه یی که اقوام قندهار او را به تقدیر خدمت های بزرگش به شاهی خویش میبر داشتند، به مردم چنین گفت:
نه خدمت نمودم که شاهی کنم به تخت شهی کج کلاهی کنم
نزیبد مرا شاهی و سروری سر افرازم از افسر چاکری
مرا بس که گویند قومـم (پدر) ندارم طمع گوهر و سیم و زر
همین افسرم به که خدمت کنم شمارا چو فرزند خود پرورم
نه دیهیم شاهی بود درخور م شما را همی کمترک چاکرم
مرحوم حبیبی می افزاید، چون میرویس از جهان رفت، مردم بر تربتش چنین نوشتند:
برسر تربت ما چون گذری همت خواه که زیارتگهِ مردان جهان خواهد بود
استاد حبیبی در صفحة 257 همین کتاب پس از شرح به پادشاهی برداشته شدن احمد شاه ابدالی مینویسد: ولی خود وی در مُهر خود که شکل طاؤوسی داشت عبارت (الحکم الله یا فتاح احمد شاه دُر دُران) را منقور نمود .... بر مسکوکات طلا و نقره و مسی او و نشان رسمی دولت احمد شاهی شمشیر دو دم و خوشهِ گندم و ستاره، نقش بود و بر برخی (یعنی حصه ای از آن) این بیت نیز بود:
حکم شد از قادر بیچون به احمد پادشاه
سکه زن بر سیم و زر از پشت ماهی تا به ماه
(مگر نه اینست که عیناً مانند زمان میرویس نیکه؛ زبان دولت و دربار و لشکر و بازار و پندار و رفتار احمد شاه بابا فارسی بود و نه بطور مطلق پشتو! و احمد شاه نیز از شائیبه و مرض تعصبات قبیلوی حداقل بخاطر مصالح حکومت و امپراتوری اش دوری میگـزید و الا حتی آهنگین تر هم میشد اگر به جای ((احمدشاه دُر دُران)) مینوشت: ((احمد شاه د مرغلرو مرغلری !!)) و نیز حتی به کسانی مانند بختانی صیب نیازی هم نبود، خود احمدشاه شاعر بوده، حداقل مانند صفرمراد ترکمنباشی میتوانست عوض شعر فارسی مندرج در مسکوکات و نشان و پرچم امپراتوری مصراعی از خود و یا به فرمان خود به پشتو بسازد و آنجا بگذارد ولی لا اقل بخاطر اینکه به قول صابرشاه کابلی او «شهنشاه خراسان» بود و زبان مسلط و مسلم و معظم خراسان؛ فارسی بود و نه چیز دیگر، چنین نخواست و نکرد!)
در صفحة 287 همین کتاب استاد حبیبی میخوانیم :
«امیر دوست محمد خان (از پسران پاینده محمد خان و برادر صمیمی تر سردار فتح خان) نخستین امیر دودمان محمد زایی و مشهور به (امیر کبیر) است که بر مسکوک روپیة نقرة او این بیت نقش بود:
سیم و طلا به شمس و قمر میدهد نوید وقت رواج سکه پاینده خان رسید
... بعد از فوت امیر دوست محمد در هرات؛ ولیعهد و پسر او امیر شیرعلی خان اعلان امارت داد ... و سکه زد به این سجع:
جمال دولت پاینده قسمت ازلیست وصی دوست محمد، امیر شیر علیست
مرحوم استاد عبدالحی حبیبی در صفحة 298 همین کتاب مینگارد:
((امیر (عبدالرحمن خان) در اداره داخلی شخص دلیر و ستیزه جوی و اداره چی نیرومندی بود که در خونریزی و کشتار مخالفان نظیری نداشت. اما دلاور و مدبر و از اوضاع جهان واقف بود و نیمه سوادی هم داشت چنانچه کتابی به نام "پند نامه" به فارسی نوشته و تاج التواریخ را هم در حضورش به امر او نگاشته اند.
(چرا امیر آهنین پشتون «پند نامة دنیا ودین» را با «نیمه سواد خود» به زبان فارسی نوشت، چرا به قولی یک قسمت مهم تاج التواریخ را همچنان، و به قولی متن کامل آنرا به امر و در حضورش به فارسی نوشتند و چرا از میرویس نیکه و احمد شاه بابا تا این آخری؛ همه به فارسی مینوشتند، سخن میگفتند و سکه میزدند و هکذا مجموعة قرارداد ها، فرمان ها، نامه ها و قبر نبشته ها به فارسی است، زبان دولت و دربار امیر حبیب الله و امیر امان الله نیز همچنین بود. اعلیحضرت محمد ظاهر سلطان چهل سالة کشور کلمه یی از پشتو را حتی به درستی تکلم کرده نمیتوانست و سردار بزرگ داؤد خان علی هذا القیاس .
پس فارسی دری؛ اساساً زبان «کلان فرهنگ»، زبان معنویت قدیم و جدید و زبان شخصیت باستانی و معاصر این دیار و زبان رسمی تمامی امیران و پادشاهان پشتون بوده آنچنانیکه زبان رسمی طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، غوریان، سلجوقیان، مغولان، تیموریان، گورگانیان وغیره بوده است.
حتی کلمات «افغان» و «افغانستان» هردو کلمات و ترکیبات فارسی دری است، گذشته از پسوند «ستان = استان» که مطلقاً فارسی میباشد خود کلمهِ افغان کلمهِ فارسی دری است. متکی بر اسناد مؤثق تاریخی و نیز حکم علوم زبانشناسی، لهجه شناسی و فلالوژی؛ همسایه گان فارسی زبان این نام را بر قبایل پشتون متوطن شده در دامنه های کوه سلیمان داده اند.)
استاد حبیبی در صفحة 314 تاریخ مختصر افغانستان پیرامون سید جمال الدین افغانی چنین مینویسد: «یکی از ممثلان این حرکت فکری (نهضت مدنی خروشان شده در اطراف افغانستان) سید جمال الدین بن سید صفدر کنری است (1315-1254ق) که جهاد خود را برضد سه عامل بدبختی (استعمار ـ استبداد ـ خرافات) از افغانستان آغاز کرد و در هند، ایران، ترکیهِ عثمانی و مصر نهضت های جدید فکری و اصلاحی آورد و شهرت بین المللی کسب کرد و او را نخستین پرورندهِ فکر جدید و بیداری افغانستان و ممالک شرق توان گفت.»
صرف نظر از اسم پدر سید جمال الدین افغان (سید صفدر) که یک نام تیپیک سادات اهل تشیع میباشد؛ سید جمال الدین شدن در میان درهِ کنر مخصوصاً یک و نیم قرن قبل اگر نه از محالات، از معجزات است!
متأسفانه و بسیار با دریغ و درد شرایط خرده فرهنگی و تعلیمی و تربیتی و نیز امراض دوران طفولیت و بزرگسالی بویژه در دره های پشتون نشین کشور حتی تا همین امروز طوریست که به قول آقای سید عسکر موسوی تنها میتواند «ملای لنگ و ملای کور» تقدیم جامعه و جهان کند نه نوابغی مانند سید جمال الدین!!
با اینکه اساساً خود سید جمال الدین که حسینی و اسدآبادی و حتی رومی و استانبولی هم تخلص می کرده است؛ زمینهِ این ابهام و مغالطه را ایجاد نموده چون به آن نیاز داشته اما شله گی کور کورانه و متعصبانه عده ای از دنیا بی خبر وعده ای مغرض و مفتن درین عر صه قابل اغماض نیست.
در حدود اسناد و قرائینی که تا کنون به دست آمده و برداشت عقلایی از مندرجات کتاب تحقیقی مستقل استاد حبیبی در باره سید جمال الدین، «فرهنگ جامع سیاسی»، «افغانستان در مسیر تاریخ»، «افغانستان در پنج قرن اخیر» و کتاب مستقل «حکیم مشرق زمین ـ سید جمال الدین افغان» وغیره؛ سید جمال الدین اقاربی در همدان ایران داشته و بالخاصه در قزوین ایران تحصیلات انجام داده است .او خیلی زود به اندیشه جهان وطنی اسلامی گرویده و بر آن غنا بخشیده است که در نتیجه؛ دانش و جسارت اجتهادی اش؛ او را از چوکات محدود تشیع و تسنن و امثالهم فراتر قرار داده است.
چون عرصه اولین فعالیت هایش در حدود پنج سال افغانستان بوده بنابرین تخلص «افغان» برگزیده که احتمالا علاوه بر ملاحظات دیگر؛ هدف از اتخاذ این لقب زدودن نسبت تشیع از خودش باشد که مسلماً او را در سیر اهداف و فعالیت های فراملی و جهانی اش خاصه در سرزمین های سنی مذهب محدود میساخت و متضرر میکرد.
بدبختانه افغانستان از این چشمهِ جوشان دین و دانش و سیاست (و منطق و فلسفه که بعد تر آنهارا در «جامع الازهر» مصر تدریس میکرد) به علت جهالت و خانه جنگی های پایان ناپذیر رجاله های محمد زایی و سیستم خانخانی قبیلوی بهرهِ ممکنه را برگرفته نتوانست.
رویهمرفته سیدجمال الدین که قبل از رفتن به اروپا زبان های فارسی وعربی و ترکی میدانست و در اروپا زبانهای انگلیسی و فرانسوی را فرا گرفته با مشاهیر آنزمان اروپا مراودات و مناظرات فراوان داشت؛ ( وقادر بود زبانی چون ترکی را طی شش ماه؛ تمام و کمال یاد بگیرد) هیچ نشانه ای برجا نگذاشته است که به پشتو سخن گفته و چیز نوشته باشد!
به فرض محال اگر امروز هم سید جمال الدین زنده شود، جایی در رده های چون صدارت و وزارت افغانستان قبایلی ندارد که خیر، بلا فاصله زیر سنگباران فتاوی تکفیر گران لنگ و کور و جور خورد و خمیر میشود و سر و کارش با جهال «تغریب» ستیز و «علمانیه» ستیز... چمپاته زده بر کرسی های قدرت و قضاوت میافتد. کما اینکه هزاران فرزند و شاگرد و وارث راستین سید جمال الدین منجمله از پشتون های سالم و یا کمتر مریض با دنیایی از دانش و تخصص و تجربه گوناگون در داخل و خارج کشور همین اکنون با عین سرنوشت رو برو اند.
بر علاوه؛ این حقیقت سرسخت و خاره یین که نادره محقق معاصر در میان فرزندان پشتون کشور مرحوم پوهاند عبدالحی حبیبی آثار وزین، پر ارج و ثمرهِ زحمات عمری خود چون تاریخ تفصیلی و چندین جلدی افغانستان قبل و بعد از اسلام، تاریخ مختصر افغانستان و تقریباً کلیه تألیفات مهم خود را به زبان فارسی دری نگاشته و مانند وی ده ها محقق، مؤلف و نویسنده و شاعر نامور پشتون چه در گذشته و چه در همین اواخر هرچه بیشتر به فارسی دری مینویسند و یا ترجمه و تألیف میکنند، و به فارسی دری نطق و خطابه و موعظه میفرمایند؛ حاکی از چه چیزیست؟
ولی تمام اینها؛ به این معنی نمیشود که گویا تاجیک ها و اقوام غیر پشتونیکه به فارسی دری تکلم میکنند؛ «صاحبان اصلی افغانستان» تلقی گردند؛ فقط به این معنی است که همه اقوام و قبایل افغانستان یک برابر فرزندان اصیل افغانستان میباشند و هیچ قوم و قبیله بر اساس قوانین اساسی افغانی و بشری (به شمول عرف ها و باور های پشتونوالی) و به حکم تاریخ (درمعنای محدود کلمه) بر دیگری برتری و تفوق نژادی و ژنتیکی ندارد.
در افغانستان پنجهزار ساله که هرگز به جغرافیای کنونی محدود نبوده؛ صرف حدود دو و نیم قرن است که امیران و شاهان؛ پشتون نسب و پشتو زبان بوده اند و آنهم به قراریکه دیدیم زبان دولت و دربار شان یکسره پشتو نبوده است و خود نام «افغانستان» هم بر سرزمین ما اساساً طی معاهده روسیه تزاری و انگلیستان منحیث منطقه حایل بین متصرفات هردو امپراتوری گذاشته شده و سپس معمول و مشهور گردیده تا اینکه در سال ۱۳۰۲(90 سال قبل) در قانون اساسی شاه امان الله توسط زعامت مستقل کشور به تصویب رسیده است!
شکی نیست که مؤسس واحد سیاسی افغانستان امروزی؛ احمدشاه درانی میباشد ولی احمدشاه بابا نام کشور را «افغانستان» نگذاشته و خویشتن را «امیر خراسان» می خوانده است و این خطه رسما تا 100 قبل هم عموماً «خراسان» نام داشته و گهگاه نظر به استیلا های محلی ملوک طوایف؛ به اسمای امارت کابل، امارت قندهار، امارت هرات، امارت بلخ وغیره نیز یاد میشده است.
فصل اول
آگاهی نوین تاریخی و مراحل سه گانه توحش، بربریت و تمدن:
(ادامه بحث را انشاء الله در آینده خواهید خواند؛ ولی اکنون توجه عزیزان را به برنامه بسیار مهم و سازنده تلویزیونی محترم شفیع عیار با فرنام «کارت های هویت و نژاد پرستی» در افغانستان معطوف میدارم.
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embeddedHYPERLINK"http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=lfbmaOYn3cw"&HYPERLINK "http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=lfbmaOYn3cw"v=lfbmaOYn3cw )
++++++++++
رویکرد ها :
1 ـ لینک ویدیوی فرمایشات جنرال طاقت در یوتیوب:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embeddedHYPERLINK"http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=x7pToNHPC0w"&HYPERLINK "http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=x7pToNHPC0w"v=x7pToNHPC0w
2 ـ این متن از ستون اخبار آریایی مورخ 4 شنبه 20 قوس اقتباس شده است.
3 ـ http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-«-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"سلامHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"علیHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"جان؛HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"غلامHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"علیکمHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-».html
4 ـ http://www.ariaye.com/dari6/ejtemai/eftekhar.html
5 ـ http://www.ariaye.com/dari9/siasi2/eftekhar8.html
* ـ
نیاز جامعه پشتونی؛ عبدالغفارخان یا یون؟
خان عبدالغفارخان برای پشتونها از عشق و اخوت و برادری میگفت، ولی ملاعمر و یون از کینه و دشمنی و نفرت.
روزنامه عصرنو: چند روز پیش، جنرال عبدالواحد طاقت، همراه با اسماعیل یون، مردم افغانستان را توهین کرد و اقوامِ غیرپشتونی کشور را «حرامزاده» خواند. در حالی که انتظار براین بود که جامعة پشتونی کشور در برابر سخنان توهینآمیز طاقت و یون واکنش نشان داده و مسوولیت این دشنامهای ناشایست و ننگبار را به عهده نگیرند، اما برخلاف توقع، پشتونهای ما یا سکوت کردند و یا هم با دشنامسالاران همنوایی نشان دادند. من وقتی این وضعیت را دیدم به یاد خان عبدالغفارخان افتادم؛ کسی که روزگاری «گاندی مرزها» خوانده میشد. خدایش بیامرزاد، او اگر زنده میبود جداً ترجیح میداد که همگام با فعالان مدنی و جوانان و روشنفکران کشور علیه سخنانِ تفرقهبرافگنِ طاقت و یون اعتراض نماید و جنبشی را علیه برتریخواهیهای قومی از متنِ جامعة پشتونی ایجاد کند. خان عبدالغفارخان، یکی از رهبران جنبش خشونت پرهیزی در میان پشتونها بود. او در سال 1988، در سنِ 98 سالگی در خانهاش در نزدیکی پشاور درگذشت. سالها پس از مرگِ خان عبدالغفارخان دیده میشود که هنوز جایش در میان پشتونها خالی است، هنوز باید خان عبدالغفارخانی باشد که آنها را از خشونت و زورگویی، به سوی گفتگو و خشونت پرهیزی، و از ترویج ادبیات نفرت و مخاصمت به سوی آیین عشق و محبت فرا بخواند. به نظر میرسد که هنوز جامعة پشتونی به عبدالغفارخانی نیاز دارد که ارزشها و ذهنیت های آنها را نقد نموده و برایشان از تساهل و تسامح و هم دیگرپذیری بگوید.
خان عبدالغفار خان در بارة پشتونها میگفت: «پشتونها به شدت نیازمندِ تغییر رسوم ضد اجتماعی خوداند، تا از طغیاناتِ خشونتبار خود جلوگیری کنند، و رفتارِ خوب پیشه نمایند». او برای پشتونها، درسهای خشونت پرهیزی میداد و میگفت: «من به شما سلاحی خواهم داد که پلیس و ارتش قادر نخواهند بود در برابرش بایستند. این سلاحِ پیامبر است، اما شما از آن آگاه نیستید. این سلاح بردباری و درستکاری است. هیچ قدرتی در جهان نمیتواند در برابر آن بایستد.» خان عبدالغفارخان، در میان پشتونها دینی را تبلیغ میکرد که پیامش اخوت و برادری بود. او میگفت: «دین من حقیقت، عشق و خدمت به خدا و بشریت است. هر دینی که در جهان آمده، با خود پیام عشق و برادری آورده است. آنها که به بهروزی همنوعان خود بیاعتنایند، آنها که قلبهایشان خالی از عشق است، آنها که معنای برادری را نمیدانند، و آنها که نفرت و دشمنی را در قلبِ خود پناه میدهند، چیزی از معنای دین نمیدانند».
اعتقاد خان به عدم خشونت و برابری و برادری انسانها چنان عمیق بود که حتا تحسین گاندی و نهرو را برانگیخته و موجبات شگفتی آنها را فراهم نموده بود. جواهر لعل نهرو میگوید: «شگفتآور بود که چگونه این پشتون (خان عبدالغفارخان) ایدة عدم خشونت را در مقام نظر بیش از اکثرما پذیرفت». گاندی در بارة غفارخان میگوید: «برای او کافی است دریابد که برای پشتون هیچ رستگاری وجود ندارد، مگر از طریق پذیرشِ تمام و کمال عدم خشونت. او به این واقعیت که پشتون جنگجوی ماهر است، افتخار نمیکند. او شجاعت وی را تحسین میکند اما گمان میکند که او با تشویق بیش از حد تباه شده است. او نمیخواهد پشتون خود را مانند اوباش جامعه ببیند. معتقد است که پشتون در استثمار و جهل نگاه داشته شده است. میخواهد پشتون از آن چه هست شجاعتر شود و از او میخواهد به شجاعتِ خود معرفت حقیقی را بیافزاید. او فکر میکند که این تنها از طریق عدم خشونت به دست میآید». بله، امروزه جای خان عبدالغفار خان در میانِ پشتونها خالی است، جای او را طاقتها و یونها پر کردهاند. خان عبدالغفارخان، اگر رفیقِ شفیق و یارِ راستینِ گاندی و نهرو بود، طاقت و یون هوادار سرسخت هیتلر و موسولینی بوده و در عالم ارواح با آنها بیعت کرده اند. خان عبدالغفارخان اگر در کنار قرآن کریم، «بهاگوادگیتا را عمیق و با احترام مطالعه میکرد»، اما طاقت و یون حتا تحملِ شنیدن واژة «دانشگاه» و «دانشکده» را ندارند. اگر کیشِ خان عبدالغفارخان، کیش محبتِ و عشق و برادری بود و حتا از همصحبتی با «سیک» ها لذت میبرد، مانفیست یون، کتاب «سقاوی دوم» است که فتوای پاک سازی قومی و کوچ اجباری را صادر میکند. خان عبدالغفارخان نیاز امروزی جامعة پشتونی است. پشتونها شدیداً به رهبری ضرورت دارند که برایشان از صلح و آشتی و خشونت پرهیزی گفته و آنها را از جنگ و فقر و بدبختی نجات دهد. آنها به کسی نیاز دارند که برایشان از تساهل و تسامح و برادری بگوید. نیاز فوری پشتونها، رهبرانی مانند خان عبدالغفارخان است، نه یون و ملاعمر. خان عبدالغفارخان علیه کلیشة پشتونِ جنگجوی میرزمید، اما ملاعمر و یون برای ترویج آن میرزمند. خان عبدالغفارخان برای پشتونها از عشق و اخوت و برادری میگفت، ولی ملاعمر و یون از کینه و دشمنی و نفرت. خان عبدالغفارخان، خدمتگذار راستین پشتونها بود. او میدانست که رسوم، عنعنات و ارزشهای که امروزه در میان پشتونها موجود است به شدت ضد اجتماعی اند و نخستین قربانی آنها خود پشتونها خواهند بود. او تلاش کرد با ایجاد «جنبش خادمان خداوند» علیه کلیشة پشتون جنگجوی مبارزه کرده و از پشتون اعادة حیثیت کند. اما ملاعمر و یون، با اقداماتِ بنیادگرایانه و فاشیستیشان، دوسوی دیورند، مناطق پشتوننشین، را به مرکز وحشت و دهشت و تروریسم جهانی مبدل ساخته اند. مناطقِ پشتوننشین امروزه در سطح جهانی بدنام گردیده است. پشتونها برای اعادة حیثیتِ از دسترفتهیشان به کسی ضرورت دارند که با نقد رسوم ضداجتماعیشان، غرور کاذب و دروغینشان را بشکند، نه به نویسندگانِ درباریای مانند روستا ترکی که با ردیفکردن چند دروغ تاریخی، موجبات غرور و خودبرتربینی کاذب شان را فراهم کند.
December 15th, 2013
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
*ـ به جای لعنت فرستادن به تاریکی؛ شمع بیافروزید!
*ـ باید از تلویزیون اسماعیل یون و بیرونداد جنرال طاقت سپاسگذار بود!
*ـ بیائید؛ برای خان عبدالغفارخان تعظیم و دعای خیر کنیم!
*ـ عصر؛ عصر گذار از تنگنای «تبار باوری» به فراخنای «گوهر اصیل آدمی» است!
*ـ همه؛ نیازمند «مدنی بودن» و «آگاهی داشتن از تاریخ» استیم!
*ـ برای آنکه جوانان برومند مان؛ مندیلا های عصر خویشتن بگردند!
عرض موضع و مرام:
با درود و سپاس و تحسین ویژه خدمت جوانان و اندیشمندان پر احساس و با درد و دور نگر و جهانی نگر!
چنانکه آگاهی کافی دارید؛ اخیراً پرده هایی بر افتاد و مردی صادق و رُک گویی آمد و از طریق امواج تلویزیونی موسوم به ژوندون که مالک ظاهری آن جناب معرف حضور شما؛ شاغلی اسماعیل یون می باشد؛ یک برنامه و ایدیولوژی و سیاست و کیاست اقلاً نیم قرنه را به شیوا ترین و همه جانبه ترین وجهی؛ برملا نمود.
این محترم؛ جنرال عبدالواحد طاقت میباشند که سابقهِ هم خلقی و هم پرچمی داشته و به نظر بعضی از ساده لوحان گویا انترناسیونالیست پرولتری بوده اند.
این محترم؛ وقتی از ایشان سوال میشود که چرا؛ کم و بیشی از مردم افغانستان؛ در برابر واژه «افغان = اوغان» زیاد راحت نیستند؛ می فرماید:
« من میخواهم (موضوع را) از ریشه بررسی کنم. افغان معنا دارد پشتون. و (آنان) درست میگویند که هویت افغانستان؛ پشتون است و پشتونوالی. پشتون اکثریت اتباع افغانستان و مردم آن میباشد. ( واژه) افغان؛ اطلاق بر پشتون ها میشود؛ پشتونها اختیار داران اصلی افغانستان استند و باشندگان اصلی آن. لذا؛ افغانستان یعنی پشتون ها و یعنی پشتونستان. ما که (عوض پشتونستان) میگوئیم: افغانستان؛ به خاطریست که تاجیک، هزاره، اوزبیک ، ترکمن .... همه را در آن شریک نمائیم. (درحالیکه) ما می توانیم بر فاریاب هم پشتونستان نام بگذاریم، بر مزار هم پشتونستان اطلاق نمائیم، بر بدخشان هم پشتونستان بگوئیم و بر (استان های) دیگر هم. مگر (در هرصورت) مملکت از ماست، ما بادار اصلی این ملک و بزرگ (این خطه) استیم!
عده ای نا اهل، ناخلف، حرامی و از جا های دیگر آمدگی که خود را در این نام پاک و مقدس شریک سازند؛ من هیچگاه قبول نمیکنم؛ رخصت استند؛ از کدام آدرس که آمده اند؛ به همان آدرس واپس بروند. ما (پشتون ها) مجبور میشویم با آنها همین کار را بکنیم؛ چرا که آنها از نام ما میشرمند؛ از هویت ما می شرمند؛ حتی از نام مقدسی که آن؛ افغان است، افغانیت است؛ می شرمند.
(شخص بغلی) بلی فرزند اصیل؛ پشتون است چنانکه استادان گرانقدر اشاره کردند؛ فرزندان اصیل این خاک پشتونها استند!»(1)
چنانکه عزیزان؛ آگاهی دارند؛ این فرمایشات موجب برافروخته گی ها و واکنش های بسیار شدیدی در سراسر کشور گردید؛ البته عامل اینهمه تنش ها و خشم و خروش؛ خود همین جملات به تنهایی؛ نمیتواند باشد؛ این سخنان؛ به خاطری مهم و سنگین و فاجعه انگیز است که مسبوق به سوابق فراوانی است که از سیاست «کله منار» سازی امیر عبدالرحمن خان و «ناقل» گستری و پشتونیزه سازی اجباری نادرشاه و محمد گل خان مومند تا سرحد سیاست امحای قومی و «زمین سوخته» که طالبان در افغانستان به راه انداخته بودند؛ تجربه و اثبات گردیده است.
و در سطح جهان؛ منجمله فاشیزم هیتلری در المان که طئ جنگ جهانی دوم به مرگ و زنده زنده سوختن بیش از پنجاه ملیون انسان در اروپا منجر گردید؛ با همین برتری پنداری و برتری طلبی قومی و نژادی؛ هستی و سامان یافته بود. سیاست تبعیض نژادی و آپارتاید سفید پوستان علیه سیاه پوستان و جنگ های نژادی و قبیلوی و مذهبی عدیده در سراسر جهان همه منبعث از همین جهل و جنون بشر ازخود بیگانه شده و خرد باخته بوده اند و میباشند.
بدینجهت اخطار و هوشدار روزنامه «ماندگار» نیز دقیقاً موضوعیت و جدیت دارد که:
«تجربه نشان داده است که یک رسانه در یک کشور توانسته با نشر یک کلمه سبب جنگهای طولانی نژادی گردد و نشرات تفرقه افگنانه و تحریک کننده آن سبب شود تا چندصدهزار انسان در چند ساعت از دم تیغ بگذرند. وضعیت واقعی اجتماعی در افغانستان هم از چنین حساسیتی متاسفانه برخوردار است و یک تلویزیون میتواند با تحریک اقوام و توهین اقوام و بی عزتی به آنها و قرار دادن آن ها در برابر هم سبب یک جنگ بزرگ و مهار ناشدنی گردد...
چنان که در سال ۱۹۹۴ نشرات نژادپرستانۀ رادیوی رواندا، منجر به کشتار حدود ۸۰۰ هزار توتسی رواندایی و هوتوهای میانهرو شد. خیلی دور نه همین نزدیک، شعارهای مظاهرهچیان روز شنبه در کابل، خود نشان میداد که احساسات شمار زیادی از مردم به دلیل نشرات نژاد پرستانه و تفرقه انداز تلویزیون ژوندون جریحهدار شده است و نیز حضور گستردۀ مظاهرهچیان بیانگر این موضوع بود و با توجه به وضعیت آشفتۀ سیاسی کشور، بسیار ممکن بود که دستهایی در این تظاهرات به کار میافتادند و باعث قتل و کشتار میشدند. اکنون هم تبِ این خشم پابرجاست!»(2)
خیلی هم عبرت انگیز میباشد که مبارزه و ایثار در راه محو افکار و اعمال تبعیضی و برتری خواهی و شوونیزم و فاشیزم و آپارتاید است که مورد اقبال و استقبال وجدان بیدار بشریت قرار دارد و نه برعکس آن. همین وجدان اصیل بشریت بود که تنها در افریقای جنوبی؛ مبارز نستوه و استوار علیه شوونیزم و آپارتاید نیسلون ماندیلا را به عسوه نادره بشری مبدل کرد و دانشمندان انسان شناسی او را یکی از محدود «انسان های کامل» روی زمین شناختند که اخیراً شاهد تجلیل حیرت انگیز جهانشمول و عالمگیر از یاد و خاطره و اندیشه و حماسه او بودیم.
*****
در اینکه سخنان جنرال طاقت و اندیشه و سیاست و عزائیم عقبی آن؛ در حکم تاریکی یک شب سیاه؛ حتی و قبل از همه؛ برای عامه مردمان نجیب پشتون افغانستان میباشد؛ شکی نیست (برای اینکه مردمان پشتون حتی در قرن گذشته قهرمان اندیشه سالم و سیاست و کیاست ماندیلا وار و گاندی وار چون خان عبدالفغار خان داشتند؛ هم اکنون نیز همه این مردم؛ جنرال طاقت و اسماعیل یون و حفیظ الله امین و ملاعمر و گلبدین حکمتیار نیستند!
لطفاً یاد داشت بسیار ارزنده روزنامه عصر نو را به ارتباط خان عبدالغفار خان؛ در پایان مرور نمائید *.)
ولی آیا کافی است که سیاهی و تاریکی را صرفاً تقبیح و نفرین و محکوم کنیم؟
مسلماً که نه! در برابر تاریکی اقلاً باید شمع افروخت و در حد اکثر که " باید خورشید را مهمان کرد!»
نقطه عزیمت ما به سوی این روشنی آفرینی و روشنگری؛ در همان پرسش جانانه محترم پرتو نادری وجود دارد که این کمترین؛ طی مقدمه گونه قبلی زیر عنوان «سلام علی جان؛ غلام علیکم!!»(3) آوردم:
جناب پرتو نادری ضمن مقاله غرای شان در مورد (فرمایشات جنرال طاقت) می پرسند که:
"یک انسان باید چقدرغیرمدنی و ناآگاه از تاریخ باشد که بتواند یک چنین سخنانی را بر زبان راند؟"
و من بر این پرسش؛ افزودم که:
به نظر می آید که معنای متناظر این فرموده چنان است که در افغانستان ما؛ انسانها آنقدر ها مدنی و آگاه از تاریخ اند که در میان شان؛ پیدا شدن چنین یک آدم "غیر مدنی و ناآگاه از تاریخ"؛ از اعجب العجایب میباشد!
تصور میکنم؛ قابل درک است که من دارم؛ خاطرنشان میسازم که"چقدرغیرمدنی و ناآگاه از تاریخ"؟ بودن؛ چیزی منحصر به جنرال طاقت و همردیفان در تلویزیون ژوندون و بیرون از آن و به طور کل به سیاستکاران و روشنفکران ... معین و معلوم الحال پشتون نیست؛ ما همه گان ـ حتی نه فقط در مقیاس افغانستان ـ در تیر رس این سوال سهمگین قرار داریم.
بدینگونه؛ لاقل در یک حد تعیین کننده؛ تاریکی ی مورد نظر ما؛ در واقعیتِ "غیر مدنی و ناآگاه از تاریخ" بودن مبتنی است!
وقتا «غیر مدنی» = تاریکی است پس روشنی؛ در مدنی بودن و مدنی شدن میباشد و و قتا که «ناآگاه از تاریخ» بودن؛ = تاریکی است؛ پس روشنایی؛ در آگاهی از تاریخ میباشد.
ولی اینجا به فرموده نلسون ماندیلا که در همان مقاله فوق الذکر نیز آورده بودم:
«موضوعات و تصمیمگیریها در باره؛ پیچیده هستند و همیشه عوامل بسیاری دخیلند. مغز شاید دوست داشته باشد توضیحاتی ساده بیابد ولی توضیحات ساده با واقعیت سازگار نیست. هیچ چیزی آن طور که مینماید؛ آسان و ساده نمی باشد.»
بنده؛ حتی در عرایض مزبور تا آنجا پیش رفتم که این گونه بیانات و تلقیات و تحکمات؛ متأسفانه بیخ و بنیاد «خرده فرهنگی» دارد که غافلانه طی دورانهای نوزادی تا 8 ـ 10 ـ 12 سالگی بر ما بار میگردد و به ضمیر ناخود آگاه مان مبدل میشود.
و به «خرده فرهنگ» ها نیز بلا استثنا صفت معادن زغال سنگ و نفت و گاز... را دادم چرا که بُنمایه های اصلی و سخت و سفت آنها در اعصار بدویت و توحش و بربریت ناگزیر تیره ها و طایفه ها و قبایل بشری شکل گرفته و نسل پی نسل به مانند ارث بیچون و چرا و نقد ناپذیر و مقدس؛ مداومت یافته است!
اینها یعنی اینکه من به سطوح و شکلیات و احساسات؛ تأکید و تکیه ندارم؛ یعنی اینکه بینش «خرده فرهنگی» تیره ای و طایفه ای و قومی و قبیلوی انگیزنده و محرکم نیست و حتی الامکان «مدنی» و «آگاه از تاریخ» حرف و حدیث میآورم و به شهادت سند بزرگ و برجسته که در سراسر جهان قابل دسترس میباشد؛ یعنی کتاب «گوهر اصیل آدمی» و انبوه مقالات و شرح و تفصیل و نقد و بررسی ایکه در مورد؛ روی صفحات سایت های فراوان انترنیتی وطنی مان قرار دارد؛ جهانبینی و فلسفه و دکتورینم بر «گوهر» بشر معطوف است و نه بر «تبار» او!
علاوه بر اینها؛ میتوانم با صراحت کامل و احساس سربلندی عرض کنم که من؛ منحیث یک فرد از افراد افغانستان؛ پشتو و پشتون و تا حدودی «پشتونوالی» را به معنای کامل کلمه «زندگی کرده ام!»
طی عمر شصت و چند ساله ام؛ در محیط های تعلیمی و کاری از جمله در تفحصات پترول شبرغان و مطابع دولتی کابل؛ و در محلات زیستی چندین گانه ام از جمله دهه ای در مکروریان سوم کابل؛ پشتون های زیادی از بهترین دوستان و همنشینان و همکاران و آموزگارانم بودند که از ردیف آنها در کتاب ها و آثارم؛ از تعدادی یاد؛ و خاطراتم از ایشان درج شده است منجمله شاد روان فدامحمد دهنشین، استاد میر اکبر خیبر، شهید دکتور نجیب الله، دکتور غلام حیدر حبیب باختری و ...
بزرگترین و روانی ترین مورد اینکه خانم و عشق و همسر محبوبم پشتون است و آنهم به لحاظ پدر از سدوزایی های قندهاری و به لحاظ مادر از پشتون های آخوند زاده لوگر میباشد.
پس از کودتای 7 ثور 1357 که بنابر تعلقات جناحی تحت پیگرد باند خون آشام حفیظ الله امین؛ قرار گرفتم؛ به طور اساسی دوستان و رفقای پشتونم منجمله از میان «خلقی ها» کمک کردند تا به دام نیافتاده تلف نگردم.
تحت شرایط استبداد طالبانی و تفتیش عقاید فراتر از انگیزیسیون آنها؛ بازهم از مساعدت های سازنده دوستان پشتونم برخوردار بودم. در یک نمونه برجسته؛ با سه تن از پشتون های کوچی و مالدار که شناخت و سابقه ای با ایشان نداشتم؛ در یک سفر تجارتی از شبرغان مرکز ولایت جوزجان تا قلعه نو مرکز ولایت بادغیس عازم گردیدم و قرار بود که پی مال التجاره به هرات نیز برویم.
اما در همین شباروز؛ حادثه نامنهاد کودتا یا بغاوت ضدطالبانی در هرات مطرح شده بود و به این بهانه؛ مردان هزاره و سایر اهالی که چهره و سیمایشان شباهت هایی با هزاره ها داشت؛ تحت پیگرد پولیس مخفی و علنی طالبان بودند و دستگیر شدگان را سرنوشت های وحشتناکی تهدید میکرد.
در قلعه نو؛ پشتون های همسفرم با چندین تن از اقارب یا آشنایان شان در ملاقات شدند و در عین حال مرا به ایشان معرفی کرده در یکی دو مهمانی که صورت گرفت؛ همراه با خودم بردند.
سرانجام با در نظر داشت اوضاع در هرات؛ همه به این نظر و تصمیم رسیدند که همراهانم به خاطر به خطر نیانداختن من که کم و بیش سیمای هزاره مانند داشتم؛ از سفر به هرات و خیر و سود و برکتش صرف نظر نموده به شبرغان برگردند و امانتی (یعنی من) را صحت و سلامت به فامیل تسلیم بدارند که دقیقاً هم چنان شد.
جنت مکان پدرم نیز دوستان بسیار خوب پشتون داشت و در یورت ها و محلات غالباً صحرایی آنها رفت و آمد و نشست و برخاست میکرد. تقریباً همه ساله نزدیک های زمستان شتر های پربار هیزم و بته و قروت و روغن زرد وغیره آنها عقب دروازه کلبه ما درنگ مینمود؛ ایشان شباروزی مهمان ما میبودند و بعد خوش و خرم با مقداری تولیدات باغی ما عودت می نمودند. من با شور و شوق زیاد نوجوانی؛ چندین بار بر این شتر ها سوار شده و باری هم به فاصله قریب یکروزه راه با آنها طی منزل نموده ام.
تا جاییکه حافظه ام یاری میکند؛ حتی باری هم نشده که در کودکی و نوجوانی بر من از پشتو و پشتون و هکذا از سایر اقوام کشور تبلیغ و تلقین سوء شده باشد؛ اینگونه بختیار بودم و استم که عاری از عصبیت های قومی و قبیلوی و مذهبی و...بزرگ شده و حیات به سر برده ام.
از همان خوردی به زبان و هنر و موسیقی و ادبیات پشتو عشق و علاقه ویژه داشتم و زبان پشتو را (بدون کورس پشتو) تا سرحد نوشتن شعر و نثر در آن؛ فرا گرفته بودم.
بر عکس؛ من از همتبار های خودم سخت ترین جفا ها کشیده ام و از حسن اتفاق؛ بارزترین و برجسته ترین سند در یکی از زمینه ها هم روی انترنیت وجود داشته و قابل دسترس میباشد که عبارت است از «خیانت، شر، فساد و قطاع الطریقی در مسند قضا»(4) و یاد دهانی های سالیانه زیاد آن خدمت جناب عبدالسلام عظیمی قاضی القضات جمهوری اسلامی افغانستان.
آخرین این عرایض عنوان دارد: "قاضی القضات افغانستان و «برهان قاطع» مافیای پنجشیر"(5) که همه را میتوانید روی صفحات ویژه مقالات من در سایت های آریایی، وطندار، رسانه نور، خاوران وغیره و نیز به طریق سرچ در گوگل و دیگر موتور های جستجو بیابید.
و حتی در رابطه با همین موضوع و معضل؛ من از ملا نورالدین ترابی وزیر عدلیه و مقامات عدلی آنوقت طالبان پشتون؛ حسن تفاهم و پیشامد خیلی ها درست دیده ام و میتوانم قاطعانه عرض کنم که اگر یک ماه دیگر؛ حکومت طالبان بیشتر می پائید؛ حق من احقاق گردیده بود ولی به زور حکام و قضات همتبارم طی 12 سال گذشته لگدمال تر گردیده و به جایی رسید که حتی قاضی القضات کشور نتواند یک سطر پاسخ به کاربران ملیونی انترنیت بدهد!
بدینگونه من هیچگونه؛ انگیزه و محرکی ندارم که به دلیل تبار غیر پشتون داشتن؛ وارد بحثی شوم که در آن؛ خدا ناخواسته کوچکترین بی احترامی به خلق حقیقتاً بزرگ و بزرگوار پشتون کشورم گردد. معیار من در این امر خطیر فقط و فقط ناموس علم و آگاهی و منافع و مصالح حقیقی ـ و نه توهمی ـ امروز و فردا و فردا های وطن و مردمم میباشد که کلیت آن نه بدون پشتون متصور است؛ نه بدون تاجیک و نه بدون هزاره و اوزبیک و ترکمن و سایر برادران و خواهران برابر حقوق و برابر مقام و برابر منزلت مان که منجمله توسط بزرگترین مؤمن بهای مشترک مان دین اسلام و قرآن مبینش؛ ارشاد و تسجیل شده است و آخرین کشفیات علم و ساینس نیز؛ مؤید و مصدق آن میباشد.
تبار و تبار باوری و تبار پرستی در آئینه آگاهی تاریخی:
جهت ورود مؤفقانه به این موضوع؛ الزامی است که نخست بر کلید واژه «آگاهی تاریخی» اتفاق نظر پیدا نمائیم. واقعیت این است که بخش عظیم معارف و شناخت و تصور شناخت؛ در عالم بشری؛ اساطیری میباشد. علت آن است که بشر اولیه و متقدم ممکن نبود که به دقت ساینس کنونی؛ اندیشه و محاسبه و معرفت داشته باشد.
از جمله این بشر؛ نمی توانست تشخیص دهد که زمین کروی است و به دور خود و به دور خورشید می چرخد لذا ناگزیر بود که معرفت خود را در زمینه؛ روی شکلیات و حدسیات بنا نماید؛ زمین را اصل عالم و مرکز عالم بپندارد و خورشید را چرخان به دور آن؛ و حتی نه چرخان به دور زمین (چونکه زمین مسطح پنداشته میشد!)؛ بلکه همانند فانوسی که در قوس نیم دایره خیمه آسمان بالا و پائین میشود. افسانه های مردمان مختلف در این و سایر زمینه های مشابه بیحد متنوع و متکثر میباشد.
ولی حقیقتی که طی سه چهار قرن اخیر بشر معاصر به آن دست یافته است فقط یکی و در همه ملل و محلات جهان همسان و همگون است و آن اینکه زمین کروی است و همراه با 8 سیاره دیگر و اقمار شان هم به دور خود و هم به دور کره بسیار بزرگ و آتشین خورشید می چرخد که شب ها و روز ها و فصل ها و هزاران پدیده اعجاز آور طبیعت؛ از همین نظم و نظام منبعث میگردد.
بشر متقدم عین باور و پنداشت را در مورد «تاریخ و آگاهی تاریخی» نیز به ناگزیر؛ قایم کردند؛ وقتی دیدند؛ خط پیدا شد و امکان نوشتن و به یادگار ماندن سرگذشت ها؛ به وجود آمد؛ این نقطه را «مبداء تاریخ» گرفتند و بر ماسبق آن؛ نام «ماقبل التاریخ» نهادند. و این به اصطلاح تاریخ هم شد عبارت از کارنامه های چه بسا دروغین و سرشار از مبالغه و اغراق رؤسای اقوام و مشران قبیله ها و نهایتاً پهلوانان و پادشاهان و جهانگشایان.
در حالیکه بعد ها علم و منطق و تجربه اثبات کرد که تاریخ؛ تمامی سرگذشت نوع بشر؛ از نقطهِ صفری وقوع موتاسیون یا جهش تعیین کننده گذار از«اوتوماتیسم غریزی» به کسب اختیار و توان انتخاب و اِعمال اراده؛ در این موجود حیه میباشد و نه به کشف و اختراع خط و نه به هیچ تحول دیگری در درازای عمر حدوداً 5 میلیون ساله نوع بشر.
و برای کشف و دریافت اوضاع و جریانات در زمانهای که خط و صورت های اولیه آن رسامی و نقاشی؛ وجود نداشته است فنون و شگرد های باستانشناسی و فوسیل شناسی و بیوتکنولوژی وغیره پیدایش یافته و کار بردی شد که حتی دوران موجودیت خط را نیز به چالش کشید و نواقص و ناتوانی ها و سر در گمی آنرا؛ یا رفع و دفع کرد و یا کاهش داد و اصلاح نمود.
بنابر این محقق شد که مبداء تاریخ بشر؛ جز لمحه هستی یابی گوهر اصیل و یگانه آدمی؛ چیز دیگری نمی تواند باشد. این گوهر مسلماً تا حد بالای تعیین کننده گی؛ یک مفهوم و حقیقت ژنتیکی است معهذا کارکرد آن؛ با تمامی گوهر های سایر موجودات حیه تفاوت و تمایز بی سابقه و بی نظیر دارد و در تقابل و تنازع با محیط ایکوسیستمی و خرده فرهنگی به مراتب بیش از همه دورانهای موجودیت حیات در عالم؛ مواجه بوده از محیط طبیعت و اجتماع بیشترین اثر می پذیرد و بر محیط اجتماعی و طبیعی زیاد ترین اثر میگذارد.
بنابر این تاریخ بشر؛ از حالت «تاریخ ملوک و خوانین و پادشاهان و جهانگشایان» به در آمده میلیون ها سال پیشتر در دل جوامع تیره ای و طایفه ای و قبیلوی و گله های بشری ی بدون « ملوک و خوانین و پادشاهان و جهانگشایان» امتداد پیدا کرد.
به این اساس؛ این درست و کامل و کافی نیست که ما حل مسایل عدیده پیش روی خود را محضاً از تاریخ های اغلب فرمایشی ی درباری و استبدادی و استعماری؛ طلب نماییم؛ هرچند که حتی همین تاریخ ها هم گواه قانع کننده و مدار حکم آنرا به دست میدهند که مدعیات شؤونیست های قبیلوی ای مانند اسماعیل یون ها و جنرال طاقت ها و همانند هایشان؛ هیچ سنخیت و پیوندی با همین تاریخ ها هم ندارند. محضاً به جهت تفنن و تفریح به مواردی از این دست هم باری؛عنایت توجه بفرمائید:
مرحوم عبدالحی حبیبی در تاریخ مختصر افغانستان (صفحة248) مینویسد:
((حدود حکمرانی میرویس از فراه و سبزوار و سیستان گرفته تا پشین و دامنه های کوه سلیمان و شمالاً تا غزنی میرسید و بر قبایل ابدالی و غلجی متساویاً حکم راندی و بلوچان نیز با وی امداد و یاوری کردندی. وی لقب شاهی را قبول نکرد و در جرگه یی که اقوام قندهار او را به تقدیر خدمت های بزرگش به شاهی خویش میبر داشتند، به مردم چنین گفت:
نه خدمت نمودم که شاهی کنم به تخت شهی کج کلاهی کنم
نزیبد مرا شاهی و سروری سر افرازم از افسر چاکری
مرا بس که گویند قومـم (پدر) ندارم طمع گوهر و سیم و زر
همین افسرم به که خدمت کنم شمارا چو فرزند خود پرورم
نه دیهیم شاهی بود درخور م شما را همی کمترک چاکرم
مرحوم حبیبی می افزاید، چون میرویس از جهان رفت، مردم بر تربتش چنین نوشتند:
برسر تربت ما چون گذری همت خواه که زیارتگهِ مردان جهان خواهد بود
استاد حبیبی در صفحة 257 همین کتاب پس از شرح به پادشاهی برداشته شدن احمد شاه ابدالی مینویسد: ولی خود وی در مُهر خود که شکل طاؤوسی داشت عبارت (الحکم الله یا فتاح احمد شاه دُر دُران) را منقور نمود .... بر مسکوکات طلا و نقره و مسی او و نشان رسمی دولت احمد شاهی شمشیر دو دم و خوشهِ گندم و ستاره، نقش بود و بر برخی (یعنی حصه ای از آن) این بیت نیز بود:
حکم شد از قادر بیچون به احمد پادشاه
سکه زن بر سیم و زر از پشت ماهی تا به ماه
(مگر نه اینست که عیناً مانند زمان میرویس نیکه؛ زبان دولت و دربار و لشکر و بازار و پندار و رفتار احمد شاه بابا فارسی بود و نه بطور مطلق پشتو! و احمد شاه نیز از شائیبه و مرض تعصبات قبیلوی حداقل بخاطر مصالح حکومت و امپراتوری اش دوری میگـزید و الا حتی آهنگین تر هم میشد اگر به جای ((احمدشاه دُر دُران)) مینوشت: ((احمد شاه د مرغلرو مرغلری !!)) و نیز حتی به کسانی مانند بختانی صیب نیازی هم نبود، خود احمدشاه شاعر بوده، حداقل مانند صفرمراد ترکمنباشی میتوانست عوض شعر فارسی مندرج در مسکوکات و نشان و پرچم امپراتوری مصراعی از خود و یا به فرمان خود به پشتو بسازد و آنجا بگذارد ولی لا اقل بخاطر اینکه به قول صابرشاه کابلی او «شهنشاه خراسان» بود و زبان مسلط و مسلم و معظم خراسان؛ فارسی بود و نه چیز دیگر، چنین نخواست و نکرد!)
در صفحة 287 همین کتاب استاد حبیبی میخوانیم :
«امیر دوست محمد خان (از پسران پاینده محمد خان و برادر صمیمی تر سردار فتح خان) نخستین امیر دودمان محمد زایی و مشهور به (امیر کبیر) است که بر مسکوک روپیة نقرة او این بیت نقش بود:
سیم و طلا به شمس و قمر میدهد نوید وقت رواج سکه پاینده خان رسید
... بعد از فوت امیر دوست محمد در هرات؛ ولیعهد و پسر او امیر شیرعلی خان اعلان امارت داد ... و سکه زد به این سجع:
جمال دولت پاینده قسمت ازلیست وصی دوست محمد، امیر شیر علیست
مرحوم استاد عبدالحی حبیبی در صفحة 298 همین کتاب مینگارد:
((امیر (عبدالرحمن خان) در اداره داخلی شخص دلیر و ستیزه جوی و اداره چی نیرومندی بود که در خونریزی و کشتار مخالفان نظیری نداشت. اما دلاور و مدبر و از اوضاع جهان واقف بود و نیمه سوادی هم داشت چنانچه کتابی به نام "پند نامه" به فارسی نوشته و تاج التواریخ را هم در حضورش به امر او نگاشته اند.
(چرا امیر آهنین پشتون «پند نامة دنیا ودین» را با «نیمه سواد خود» به زبان فارسی نوشت، چرا به قولی یک قسمت مهم تاج التواریخ را همچنان، و به قولی متن کامل آنرا به امر و در حضورش به فارسی نوشتند و چرا از میرویس نیکه و احمد شاه بابا تا این آخری؛ همه به فارسی مینوشتند، سخن میگفتند و سکه میزدند و هکذا مجموعة قرارداد ها، فرمان ها، نامه ها و قبر نبشته ها به فارسی است، زبان دولت و دربار امیر حبیب الله و امیر امان الله نیز همچنین بود. اعلیحضرت محمد ظاهر سلطان چهل سالة کشور کلمه یی از پشتو را حتی به درستی تکلم کرده نمیتوانست و سردار بزرگ داؤد خان علی هذا القیاس .
پس فارسی دری؛ اساساً زبان «کلان فرهنگ»، زبان معنویت قدیم و جدید و زبان شخصیت باستانی و معاصر این دیار و زبان رسمی تمامی امیران و پادشاهان پشتون بوده آنچنانیکه زبان رسمی طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، غوریان، سلجوقیان، مغولان، تیموریان، گورگانیان وغیره بوده است.
حتی کلمات «افغان» و «افغانستان» هردو کلمات و ترکیبات فارسی دری است، گذشته از پسوند «ستان = استان» که مطلقاً فارسی میباشد خود کلمهِ افغان کلمهِ فارسی دری است. متکی بر اسناد مؤثق تاریخی و نیز حکم علوم زبانشناسی، لهجه شناسی و فلالوژی؛ همسایه گان فارسی زبان این نام را بر قبایل پشتون متوطن شده در دامنه های کوه سلیمان داده اند.)
استاد حبیبی در صفحة 314 تاریخ مختصر افغانستان پیرامون سید جمال الدین افغانی چنین مینویسد: «یکی از ممثلان این حرکت فکری (نهضت مدنی خروشان شده در اطراف افغانستان) سید جمال الدین بن سید صفدر کنری است (1315-1254ق) که جهاد خود را برضد سه عامل بدبختی (استعمار ـ استبداد ـ خرافات) از افغانستان آغاز کرد و در هند، ایران، ترکیهِ عثمانی و مصر نهضت های جدید فکری و اصلاحی آورد و شهرت بین المللی کسب کرد و او را نخستین پرورندهِ فکر جدید و بیداری افغانستان و ممالک شرق توان گفت.»
صرف نظر از اسم پدر سید جمال الدین افغان (سید صفدر) که یک نام تیپیک سادات اهل تشیع میباشد؛ سید جمال الدین شدن در میان درهِ کنر مخصوصاً یک و نیم قرن قبل اگر نه از محالات، از معجزات است!
متأسفانه و بسیار با دریغ و درد شرایط خرده فرهنگی و تعلیمی و تربیتی و نیز امراض دوران طفولیت و بزرگسالی بویژه در دره های پشتون نشین کشور حتی تا همین امروز طوریست که به قول آقای سید عسکر موسوی تنها میتواند «ملای لنگ و ملای کور» تقدیم جامعه و جهان کند نه نوابغی مانند سید جمال الدین!!
با اینکه اساساً خود سید جمال الدین که حسینی و اسدآبادی و حتی رومی و استانبولی هم تخلص می کرده است؛ زمینهِ این ابهام و مغالطه را ایجاد نموده چون به آن نیاز داشته اما شله گی کور کورانه و متعصبانه عده ای از دنیا بی خبر وعده ای مغرض و مفتن درین عر صه قابل اغماض نیست.
در حدود اسناد و قرائینی که تا کنون به دست آمده و برداشت عقلایی از مندرجات کتاب تحقیقی مستقل استاد حبیبی در باره سید جمال الدین، «فرهنگ جامع سیاسی»، «افغانستان در مسیر تاریخ»، «افغانستان در پنج قرن اخیر» و کتاب مستقل «حکیم مشرق زمین ـ سید جمال الدین افغان» وغیره؛ سید جمال الدین اقاربی در همدان ایران داشته و بالخاصه در قزوین ایران تحصیلات انجام داده است .او خیلی زود به اندیشه جهان وطنی اسلامی گرویده و بر آن غنا بخشیده است که در نتیجه؛ دانش و جسارت اجتهادی اش؛ او را از چوکات محدود تشیع و تسنن و امثالهم فراتر قرار داده است.
چون عرصه اولین فعالیت هایش در حدود پنج سال افغانستان بوده بنابرین تخلص «افغان» برگزیده که احتمالا علاوه بر ملاحظات دیگر؛ هدف از اتخاذ این لقب زدودن نسبت تشیع از خودش باشد که مسلماً او را در سیر اهداف و فعالیت های فراملی و جهانی اش خاصه در سرزمین های سنی مذهب محدود میساخت و متضرر میکرد.
بدبختانه افغانستان از این چشمهِ جوشان دین و دانش و سیاست (و منطق و فلسفه که بعد تر آنهارا در «جامع الازهر» مصر تدریس میکرد) به علت جهالت و خانه جنگی های پایان ناپذیر رجاله های محمد زایی و سیستم خانخانی قبیلوی بهرهِ ممکنه را برگرفته نتوانست.
رویهمرفته سیدجمال الدین که قبل از رفتن به اروپا زبان های فارسی وعربی و ترکی میدانست و در اروپا زبانهای انگلیسی و فرانسوی را فرا گرفته با مشاهیر آنزمان اروپا مراودات و مناظرات فراوان داشت؛ ( وقادر بود زبانی چون ترکی را طی شش ماه؛ تمام و کمال یاد بگیرد) هیچ نشانه ای برجا نگذاشته است که به پشتو سخن گفته و چیز نوشته باشد!
به فرض محال اگر امروز هم سید جمال الدین زنده شود، جایی در رده های چون صدارت و وزارت افغانستان قبایلی ندارد که خیر، بلا فاصله زیر سنگباران فتاوی تکفیر گران لنگ و کور و جور خورد و خمیر میشود و سر و کارش با جهال «تغریب» ستیز و «علمانیه» ستیز... چمپاته زده بر کرسی های قدرت و قضاوت میافتد. کما اینکه هزاران فرزند و شاگرد و وارث راستین سید جمال الدین منجمله از پشتون های سالم و یا کمتر مریض با دنیایی از دانش و تخصص و تجربه گوناگون در داخل و خارج کشور همین اکنون با عین سرنوشت رو برو اند.
بر علاوه؛ این حقیقت سرسخت و خاره یین که نادره محقق معاصر در میان فرزندان پشتون کشور مرحوم پوهاند عبدالحی حبیبی آثار وزین، پر ارج و ثمرهِ زحمات عمری خود چون تاریخ تفصیلی و چندین جلدی افغانستان قبل و بعد از اسلام، تاریخ مختصر افغانستان و تقریباً کلیه تألیفات مهم خود را به زبان فارسی دری نگاشته و مانند وی ده ها محقق، مؤلف و نویسنده و شاعر نامور پشتون چه در گذشته و چه در همین اواخر هرچه بیشتر به فارسی دری مینویسند و یا ترجمه و تألیف میکنند، و به فارسی دری نطق و خطابه و موعظه میفرمایند؛ حاکی از چه چیزیست؟
ولی تمام اینها؛ به این معنی نمیشود که گویا تاجیک ها و اقوام غیر پشتونیکه به فارسی دری تکلم میکنند؛ «صاحبان اصلی افغانستان» تلقی گردند؛ فقط به این معنی است که همه اقوام و قبایل افغانستان یک برابر فرزندان اصیل افغانستان میباشند و هیچ قوم و قبیله بر اساس قوانین اساسی افغانی و بشری (به شمول عرف ها و باور های پشتونوالی) و به حکم تاریخ (درمعنای محدود کلمه) بر دیگری برتری و تفوق نژادی و ژنتیکی ندارد.
در افغانستان پنجهزار ساله که هرگز به جغرافیای کنونی محدود نبوده؛ صرف حدود دو و نیم قرن است که امیران و شاهان؛ پشتون نسب و پشتو زبان بوده اند و آنهم به قراریکه دیدیم زبان دولت و دربار شان یکسره پشتو نبوده است و خود نام «افغانستان» هم بر سرزمین ما اساساً طی معاهده روسیه تزاری و انگلیستان منحیث منطقه حایل بین متصرفات هردو امپراتوری گذاشته شده و سپس معمول و مشهور گردیده تا اینکه در سال ۱۳۰۲(90 سال قبل) در قانون اساسی شاه امان الله توسط زعامت مستقل کشور به تصویب رسیده است!
شکی نیست که مؤسس واحد سیاسی افغانستان امروزی؛ احمدشاه درانی میباشد ولی احمدشاه بابا نام کشور را «افغانستان» نگذاشته و خویشتن را «امیر خراسان» می خوانده است و این خطه رسما تا 100 قبل هم عموماً «خراسان» نام داشته و گهگاه نظر به استیلا های محلی ملوک طوایف؛ به اسمای امارت کابل، امارت قندهار، امارت هرات، امارت بلخ وغیره نیز یاد میشده است.
فصل اول
آگاهی نوین تاریخی و مراحل سه گانه توحش، بربریت و تمدن:
(ادامه بحث را انشاء الله در آینده خواهید خواند؛ ولی اکنون توجه عزیزان را به برنامه بسیار مهم و سازنده تلویزیونی محترم شفیع عیار با فرنام «کارت های هویت و نژاد پرستی» در افغانستان معطوف میدارم.
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embeddedHYPERLINK"http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=lfbmaOYn3cw"&HYPERLINK "http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=lfbmaOYn3cw"v=lfbmaOYn3cw )
++++++++++
رویکرد ها :
1 ـ لینک ویدیوی فرمایشات جنرال طاقت در یوتیوب:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embeddedHYPERLINK"http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=x7pToNHPC0w"&HYPERLINK "http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=x7pToNHPC0w"v=x7pToNHPC0w
2 ـ این متن از ستون اخبار آریایی مورخ 4 شنبه 20 قوس اقتباس شده است.
3 ـ http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-«-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"سلامHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"علیHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"جان؛HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"غلامHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-HYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"علیکمHYPERLINK "http://www.kokchapress.com/index.php/reporting-and-analysis/13127-"-».html
4 ـ http://www.ariaye.com/dari6/ejtemai/eftekhar.html
5 ـ http://www.ariaye.com/dari9/siasi2/eftekhar8.html
* ـ
نیاز جامعه پشتونی؛ عبدالغفارخان یا یون؟
خان عبدالغفارخان برای پشتونها از عشق و اخوت و برادری میگفت، ولی ملاعمر و یون از کینه و دشمنی و نفرت.
روزنامه عصرنو: چند روز پیش، جنرال عبدالواحد طاقت، همراه با اسماعیل یون، مردم افغانستان را توهین کرد و اقوامِ غیرپشتونی کشور را «حرامزاده» خواند. در حالی که انتظار براین بود که جامعة پشتونی کشور در برابر سخنان توهینآمیز طاقت و یون واکنش نشان داده و مسوولیت این دشنامهای ناشایست و ننگبار را به عهده نگیرند، اما برخلاف توقع، پشتونهای ما یا سکوت کردند و یا هم با دشنامسالاران همنوایی نشان دادند. من وقتی این وضعیت را دیدم به یاد خان عبدالغفارخان افتادم؛ کسی که روزگاری «گاندی مرزها» خوانده میشد. خدایش بیامرزاد، او اگر زنده میبود جداً ترجیح میداد که همگام با فعالان مدنی و جوانان و روشنفکران کشور علیه سخنانِ تفرقهبرافگنِ طاقت و یون اعتراض نماید و جنبشی را علیه برتریخواهیهای قومی از متنِ جامعة پشتونی ایجاد کند. خان عبدالغفارخان، یکی از رهبران جنبش خشونت پرهیزی در میان پشتونها بود. او در سال 1988، در سنِ 98 سالگی در خانهاش در نزدیکی پشاور درگذشت. سالها پس از مرگِ خان عبدالغفارخان دیده میشود که هنوز جایش در میان پشتونها خالی است، هنوز باید خان عبدالغفارخانی باشد که آنها را از خشونت و زورگویی، به سوی گفتگو و خشونت پرهیزی، و از ترویج ادبیات نفرت و مخاصمت به سوی آیین عشق و محبت فرا بخواند. به نظر میرسد که هنوز جامعة پشتونی به عبدالغفارخانی نیاز دارد که ارزشها و ذهنیت های آنها را نقد نموده و برایشان از تساهل و تسامح و هم دیگرپذیری بگوید.
خان عبدالغفار خان در بارة پشتونها میگفت: «پشتونها به شدت نیازمندِ تغییر رسوم ضد اجتماعی خوداند، تا از طغیاناتِ خشونتبار خود جلوگیری کنند، و رفتارِ خوب پیشه نمایند». او برای پشتونها، درسهای خشونت پرهیزی میداد و میگفت: «من به شما سلاحی خواهم داد که پلیس و ارتش قادر نخواهند بود در برابرش بایستند. این سلاحِ پیامبر است، اما شما از آن آگاه نیستید. این سلاح بردباری و درستکاری است. هیچ قدرتی در جهان نمیتواند در برابر آن بایستد.» خان عبدالغفارخان، در میان پشتونها دینی را تبلیغ میکرد که پیامش اخوت و برادری بود. او میگفت: «دین من حقیقت، عشق و خدمت به خدا و بشریت است. هر دینی که در جهان آمده، با خود پیام عشق و برادری آورده است. آنها که به بهروزی همنوعان خود بیاعتنایند، آنها که قلبهایشان خالی از عشق است، آنها که معنای برادری را نمیدانند، و آنها که نفرت و دشمنی را در قلبِ خود پناه میدهند، چیزی از معنای دین نمیدانند».
اعتقاد خان به عدم خشونت و برابری و برادری انسانها چنان عمیق بود که حتا تحسین گاندی و نهرو را برانگیخته و موجبات شگفتی آنها را فراهم نموده بود. جواهر لعل نهرو میگوید: «شگفتآور بود که چگونه این پشتون (خان عبدالغفارخان) ایدة عدم خشونت را در مقام نظر بیش از اکثرما پذیرفت». گاندی در بارة غفارخان میگوید: «برای او کافی است دریابد که برای پشتون هیچ رستگاری وجود ندارد، مگر از طریق پذیرشِ تمام و کمال عدم خشونت. او به این واقعیت که پشتون جنگجوی ماهر است، افتخار نمیکند. او شجاعت وی را تحسین میکند اما گمان میکند که او با تشویق بیش از حد تباه شده است. او نمیخواهد پشتون خود را مانند اوباش جامعه ببیند. معتقد است که پشتون در استثمار و جهل نگاه داشته شده است. میخواهد پشتون از آن چه هست شجاعتر شود و از او میخواهد به شجاعتِ خود معرفت حقیقی را بیافزاید. او فکر میکند که این تنها از طریق عدم خشونت به دست میآید». بله، امروزه جای خان عبدالغفار خان در میانِ پشتونها خالی است، جای او را طاقتها و یونها پر کردهاند. خان عبدالغفارخان، اگر رفیقِ شفیق و یارِ راستینِ گاندی و نهرو بود، طاقت و یون هوادار سرسخت هیتلر و موسولینی بوده و در عالم ارواح با آنها بیعت کرده اند. خان عبدالغفارخان اگر در کنار قرآن کریم، «بهاگوادگیتا را عمیق و با احترام مطالعه میکرد»، اما طاقت و یون حتا تحملِ شنیدن واژة «دانشگاه» و «دانشکده» را ندارند. اگر کیشِ خان عبدالغفارخان، کیش محبتِ و عشق و برادری بود و حتا از همصحبتی با «سیک» ها لذت میبرد، مانفیست یون، کتاب «سقاوی دوم» است که فتوای پاک سازی قومی و کوچ اجباری را صادر میکند. خان عبدالغفارخان نیاز امروزی جامعة پشتونی است. پشتونها شدیداً به رهبری ضرورت دارند که برایشان از صلح و آشتی و خشونت پرهیزی گفته و آنها را از جنگ و فقر و بدبختی نجات دهد. آنها به کسی نیاز دارند که برایشان از تساهل و تسامح و برادری بگوید. نیاز فوری پشتونها، رهبرانی مانند خان عبدالغفارخان است، نه یون و ملاعمر. خان عبدالغفارخان علیه کلیشة پشتونِ جنگجوی میرزمید، اما ملاعمر و یون برای ترویج آن میرزمند. خان عبدالغفارخان برای پشتونها از عشق و اخوت و برادری میگفت، ولی ملاعمر و یون از کینه و دشمنی و نفرت. خان عبدالغفارخان، خدمتگذار راستین پشتونها بود. او میدانست که رسوم، عنعنات و ارزشهای که امروزه در میان پشتونها موجود است به شدت ضد اجتماعی اند و نخستین قربانی آنها خود پشتونها خواهند بود. او تلاش کرد با ایجاد «جنبش خادمان خداوند» علیه کلیشة پشتون جنگجوی مبارزه کرده و از پشتون اعادة حیثیت کند. اما ملاعمر و یون، با اقداماتِ بنیادگرایانه و فاشیستیشان، دوسوی دیورند، مناطق پشتوننشین، را به مرکز وحشت و دهشت و تروریسم جهانی مبدل ساخته اند. مناطقِ پشتوننشین امروزه در سطح جهانی بدنام گردیده است. پشتونها برای اعادة حیثیتِ از دسترفتهیشان به کسی ضرورت دارند که با نقد رسوم ضداجتماعیشان، غرور کاذب و دروغینشان را بشکند، نه به نویسندگانِ درباریای مانند روستا ترکی که با ردیفکردن چند دروغ تاریخی، موجبات غرور و خودبرتربینی کاذب شان را فراهم کند.
December 15th, 2013
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
مسايل اجتماعي
- تبصره از : دکتور طاوس وردکسناریوی صلح در افغانستان از نظر مسکین یار
- نویسنده : دکتور طاوس وردک بینوایان افغان درزمستان سرد ، در خیمه ها
- نوشته: سلیم لمرانی۲۵ واقعیت در مورد جایگاه زنان در جامعهٔ کوبا
- ترجمه توسط حمید محویمبارزۀ طولانی افغان ها در بلژیک
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکچیرته ولاړشو؟
- محمد عالم افتخار«تارزان» سلطان جنگل و «انومان» خدای جهان؟؟!
- محمد عالم افتخار«تبار باوری» جهل ناگزیر و «گوهر»شناسی؛ دانش بینظیر است!
- سرلوڅ مرادزید ژوندون ټلویزیون پر وړاندې د پردیپالوغوغا
- پوهندوی شیما غفوریآب بازی زنان در شهرماربورگ پانزده ساله شد
- نویسنده : دکتور طاوس وردک ژورنالست فیاض به شیاطین پیوست
- محمد عالم افتخار« سلام علی جان؛ غلام علیکم!! »
- محمد عالم افتخارتبصره ارتجالی سیاسی
- نوشته : نسرین مفیدبه بهانه ای روز جهانی مبارزه با خشونت بر زنان یا خیزش بر ستیزه خویی با زنان
- سید احمد ضیا نورینقش جوانان در اجتماع، عدم تفاهم، عدم ارتباط، و هویت یابی در محیط و دنیای مدرن امروز
- پوهنمل امیلیا اسپارتکخشونت در مهاجرت
- محمد عالم افتخار اکرم اندیشمند و «گذر از فرهنگ جهالت و لجاجت...»
- شکلگیری ساختارجدید بدگمانیهای قومی درافغانستانمحمد عوض نبی زاده
- نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم یا روز عاشورا
- محمد عالم افتخار...پس «اجماع ملی» زلمی خلیلزاد؛ چه شد؟!
- نشریه کودکان مقدمند شماره ١۰۹ منتشر شد
- رستم زابلیزهر پاشی تلویزیونهای خارج کشوربرای نفاق ملی
- الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«جواب سلام دادن در وقت نماز
- محمد عالم افتخاردر ادامه چهل و هشت ساعت با استاد میر اکبر خیبر
- Nangialy Hashimiمادر دوستت دارم!!!
- محمد عالم افتخارمژده که رهبران و سازنده گان افغانستان نو ظهور میکنند!
- محمد عالم افتخارچرا اندیشه های حزب دموکراتیک خلق؛ نیازمند نقد است؟(بخش سوم)
- امان معاشرحج و ثواب؟ آن
- محمد عالم افتخاربا مصطلحات جا افتاده و مقبول نباید بازی کرد!
- عبدالقیوم معلمداخترمبارکي
- به قلم الهه افتخارروز معلم؛ روز تعلیم و تربیت و روز آدمیت را گرامی داریم!
- محمدعالم افتخارحقیقت و دروغ در باره حج قرآنی و حج صفیانی ـ مافیایی!
- به قلم الهه افتخارانسان تر می شویم یا وحشی تر؟
- محمد عالم افتخارچرا اندیشه های حزب دموکراتیک خلق؛ نیازمند نقد است؟(بخش 2)
- محمد ضیا ضیا پیروزی فتبالیستهای تیم ملی افغانستان
- Siamak Bahariنشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰۸ منتشر شد
- محمد عالم افتخارعصیانی علیه «حماقت بشر»
- لیکونکۍ : پوهندوی دکتور طاوس وردکتصفیه او محاسبه ضرور ده
- اسماعیل محشور افغانپور : مردی از تبار نیکان
- سید احمد ضیا نوریفوتبال
- روح اعتماد به نفس و خود باوری در کالبد فرسوده و بی امید افغانستان
- Written by Maryam Baryalayچندگانگی واحزاب سیاسی درافغانستان
- صیام الدین پسرلیافغانان پخپله ځانونه غرقوي
- سید احمد ضیا نوریاندوه که بر من پایانی ندارد
- لیکوال : پیرمحمد کاروانراځی ذهنونه له غباره و څنډو
- محمد ضیا ضیاآیا شیوه های رایجی که در جهت صلح وآشتی میان خانواده ها یا اعضای آن به کار برده میشود، درست است؟
- 4محمد عالم افتخاردستگیر نایل و 101 زینه تا جهانشناسی ساینتفیک
- محمد عالم افتخارچرا اندیشه های حزب دموکراتیک خلق نیازمند نقد است
- پروفیسور هاله، بُرد فتبالیست های افغانی
- محمد عالم افتخار(مکثی ضروری بر پیام تاریخی ی محترم عارف عرفان)
- به قلم الهه افتخاراز زن آزاری و زن ستیزی تا زن ـ کفانی و زن ـ جهادی
- محمد ضیا ضیا مضحکۀ دیگر زیر نام (دانشگاه) و(پوهنتون)
- عزیزه عنایت خشونت دربرابرزنان را متوقف سازيد!
- محمد عالم افتخاریک پیام و تحلیل و ارزیابی تاریخی
- سید احمد ضیا نوریعید رمضان کریم خجسته باد
- عزیزه عنایت عید سعید فطـر !
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰٦ منتشر شد
- محمد عالم افتخارحقیقت و دروغ در مورد روزه و رمضان بر وفق قرآن
- فرزاد رمضانی بونشبسترها و چشم انداز مهاجر فرستی افغانستان به خارج
- حمید محویواکنش مردم فرانسه علیه تصویب لایحۀ قانونی برای ازدواج همجنسگرایان
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکمالګه ( نمک)
- الهه افتخار انسان و انسان بودن و آزاد بودن
- ضیامعاشرت در غرب
- محمد عالم افتخاریک تجربه نادر و جذاب ـ هزار سال پیش و پس!
- نویسنده : دکتور طاوس وردکدزدي جنت
- نویسنده: مهرالدین مشیدماۀ رمضان ماۀ خود سازی انقلابی و بلند بردن ارزش های انسانی پله به پله تا مقام آدمیت
- نویسنده : دکتور طاوس وردک بالای با د نوشتم
- محمد عالم افتخار (بخش پنجم) سیمای تاریخی و تکامل معاشی و عقلی مخاطبان قرآن
- عتیق الله مولویزاده تکمله دیگر بر نگارش دین پروری ...تادین فروشی
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکانتخاب
- حسن پیمانشخصیتهای شائیستۀ مردمی چرا وچگونه به حاشیه رانده میشوند؟2
- نشریه کودکان مقدمند شماره ١۰٥ منتشر شد
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردک دافغانستان دخلکو له پاره کوم کار لومړي توب لري
- پوهندوی شیما غفوریدین، روشنفکری و مسئلۀ زن در کشور
- محمد عالم افتخاربازتاب تصورات آرمانی بدویان شبه جزیره بیابانی عرب!
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذچپاولگران ورهزنان فرهنگی
- نجیب الله جویانیکپیان درانتخابات ریاست جمهوری چه نقش خواهند داشت!
- محمد عالم افتخاراگر قرآن؛ غیرِعربی می بود؛ عربها به آن ایمان نمی آوردند!
- حسن پیمانشخصیتهای شائیستۀ مردمی چرا وچگونه به حاشیه رانده میشوند؟
- Alaha AhrarMy Father is an Afghan Man
- ایرس معاشردوستت دارم پدر روزت مبارک
- محمد عالم افتخارآیا قرآن؛ از آیات بیشتر خداوند در کتابی برتر سخن نمیگوید؟
- محمد ضیا ضیاتروریست نمایی افغانها !!
- شبيراحمدد پغمان مېلې د چا له پاره؟!!!
- محمد عالم افتخارسیمای تاریخی و تکامل معاشی و عقلی مخاطبان قرآن
- عزیزه عنایتقانون منع خشونت علیه زنان !
- حسن پیمانمقام زن مقام مادر است4
- محمد عالم افتخار آیا احکام قرآن؛ تابع زمان و مکان هست، نیست؟
- حسیب شریفی، داستان نویس و روزنامه نگاربرای مردی که گریستم
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰٤ منتشر شد
- حسن پیمانچرا زن را مادر خطاب میکنند؟ 3
- عبدالقیومڅلرمه اوورستۍ برخه
- نویسنده: مهرالدین مشیدخشونت علیه زنان در شرق سخت افزاری و اما در غرب نرم افزاری است
- محمد عالم افتخارآیا پیامبر اسلام کاتب حدیث و حافظ حدیث داشت؟
- نوشته : دکتر اسد محسن زادهچرا یک جوان افغان دریون تال دهنش را بخیه کرد ؟
- شیرین نظیریناقضین زن وحقوق بشردرپارلمان
- عزیزه عنایت وضع اجتماعی افراد درشرایط جنگ !
- محمد عالم افتخار شفیع عیار؛ حجت را تمام؛ و گِره را باز کرد!
- عبدالقیومدڅلوروپښتنو دجواب په لټه دریمه برخه
- حسن پیمانچرا زن را مادر خطاب میکنند؟
- نصیراحمد- مهمند نکاتی پیرامون اهمیت خانواده ورسالت ومسوولیت های والدین
- آبسکاتلندیها زیر دامن خود چه می پوشند؟
- عبدالقیومدڅلورو پوښتنو دځواب په لټه دوهمه برخه
- نصیراحمد ــ مهمند دمورمقام دستاینی وړدی
- انجنیر فضل احمد افغان روز مادر مبارک باشد
- پوهندوی شیما غفوریهر عمل در مجموع جامعه تاثیر گذار است
- عبدالقیومدڅلورو پوښتنو دځواب په لټه
- محمد عالم افتخار جنرال قادر؛ با بال هایی بر فراز تاریخ قرن ما
- محمد ضیا ضیاخود ما!! دیگران هیچ ...
- محمد عالم افتخارمکث ضروری بر واکنش ها و یک هدیه تاریخی
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰٣ ویژه اول ماه مه٬ منتشر شد
- محمد عالم افتخاربخش3مبانی حقیر و فلاکتبار ایدئولوژیهای منم گویان افغانستان
- جلال بايانیفرهنگ پريشان و پريشاني فرهنگی افغانها در داخل و خارج کشور
- انجنیر فضل احمد افغانعلت بدبختیهای افغانان جعلکاری،دروغګویی و فریبکاری میباشد
- ترجمه توسط حمید محویاز افغانستان تا سوریه حقوق زنان بهانه ای برای تبلیغات جنگی و سی آی ای
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذشتر بانان پرافتخار دیروزوقایق نشینان بی سرنوشت امروز
- محمد عالم افتخاربخش2 مبانی حقیر و فلاکتبار ایدیولوژیهای منم گویان افغانستان
- محمد عالم افتخار مبانی حقیر و فلاکتبار ایدئولوژیهای منم گویان افغانستان
- استاد محمد زمان مزملچى دموکراسى ده
- مترجم: پيام پرتوى تجارت برده و نژادپرستى بعنوان خاستگاه سرمايه دارى
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰۲ منتشر شد
- نصیراحمد- مهمندهمه چیز است خوانصاف نیست !!!
- اسدالله جعفریچرا هزاره بودن در افغانستان جرم است
- حسن پیماننوروزمیراث کهن سلطان زمین(دهقان)را گرامی داشت
- ترجمه توسط حمید محویرهبران اروپائی و تقویت شوینیسم علیه مهاجران
- نگارنده : زلمی رزمینوروزباستان این یادگارکهن را گرامی میداریم
- سید احمد ضیا نوری نوروز فرازمند مبارک باد
- ف. بریبخوانید و به دیگران نیز بگویید!
- عبدالو کیل کوچی ارمغان نوروز
- محمد عالم افتخار به حکم قرآن؛ نادان؛ مسلمان نیست!
- مولانا کبیر فرخاری فیصله های شورای وزیران و یا رها کردن باد در هوا
- انجینر نصرالله (نصرت) چه وقت متوجه شهر خود شویم
- نویسنده : مهرالدین مشیدباروری ارزش های اسلامی؛ تقویت حقوق بشری و محو خشونت بر ضد زنان
- آصف بره کیاسرار و مزایای پشم
- نگارنده: زلمی رزمیدر گرامیداشت ۸ مارچ روزهمبستگی بین المللی زنان
- اسماعیل هوشیارموضوع انشاء: می خواهید چه کاره شوید؟
- ا. م. شیریفرخنده باد روز جهانی زن!
- علی رستمینقش جنبش هشت مارچ وفمینیسم در رهایی زنان جهان
- عبدالو کیل کوچی نقش تاریخیء زن در سیر تحولات سیاسی
- نادیه کوچی آموزه ها واندوخته هایی از هشتم مارچ
- امان معاشرخانم عایشه (برلاس) در دوخت یک پیراهن به هفت کلیو وزن
- شیرین نظیریهشتم مارچ، روزآزادی ومبارزه با خشونت دربرابرزنان جهان:
- شیرین نظیریهشتم مارچ، تاریخ ماندگارازمبارزات جهانی زنان
- عزیزه عنایت به استقبال ازهشتم مارچ روزبین المللی زن !
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذهجوم کلمات خزنده و لغات بیگانه د رزبان ؟
- عزیز آریانفرافراط گرایی مذهبی
- محمد عالم افتخار «اُم ایمن د رسوال الله غول خورلی دئ نه متیازی!»
- عتیق الله مولوی زاده کشتار هزاره ها درکویته ویا تکرار تاریخ
- نوشته کریم پوپل من اگررئیس جمهور شوم چه خواهم نمود
- سیامک بھارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰١ منتشر شد
- محمد عالم افتخارتجدد و رونسانس
- انجنیر رحمت الله روند سخنی درباره شخصیت فرهنگی کشور محمد عمر ننگیار
- نویسنده : مهرالدین مشیداینسو هیاهوی رسانه یی، در میان خط قرمز و آنسوتر ارزش ها و منافع ملی
- شیرین نظیری فعال حقوق زنگفت و گو با منیژه نادری
- ازپوهندوی شیما غفوریتغیر نام انجمن صنایع دستی افغانی به انجمن مدد رسانی افغانی
- اسدالله جعفریکویته خون می گرید خدا کجاست
- به قلم الهه افتخارکودکان و جوانان ما قربانی اوامر نمرود ها و فرعون ها
- محمد عالم افتخار بشر که فقط 2% به کمال میرسد؛ آیا ناقص الخلقه است؟
- انجنير سيدعبدالقادر تر څنګ يي دملي شتمنيو اقتصادي جنايتکاران !
- داکتر سخی اشرف زی سید کاغذالقا ب قلابی علمی و عناوین اهدائی
- محمد عالم افتخارگوهر اصیل آدمی؛ چگونه کشف شد و چگونه پیامد هایی خواهد داشت؟
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند شماره ١۰۰ منتشر شد
- اسماعیل هوشیارتابوهای دوران پارینه سنگی
- ارسالی صمیمیراضیه ابراهیم زاده؛ فراز و فرود هفتاد سال زندگی سیاسی
- اسدالله جعفریسلام برخروش غیرت محقق
- محمدکاظم وحیدیچنگ و دندان نشان دادن صالح، واکنشی به انزوای کنونی
- نویسنده : مهرالدین مشیدافشای فهرست غاصبان زمین سناریوی دیگری برای به فریب کشیدن افکار عامه وجهانیان
- اسدالله جعفریداستان امر الله صالح، (داستان سگ زرد برادر)شغال است
- نوشتهء الهه افتخاربه من چی گفتن ـ یک خصلت غیرانسانی است
- محمد عالم افتخارافغانستان؛ به رونسانس؛ هم ضرورت دارد و هم لیاقت!
- عطا احمدینخستین ولسوال زن در تاریخ افغانستان شروع بکار نمود
- محمد عالم افتخارشفیع عیار؛و کشف حقیقت قرآن و حدیث در اَبَر لابراتوار افپاک
- عزیزه عنایت مصونیت قضایی سربازان امریکا درافغانستان !
- اسدالله جعفریشهادت هزاره های پاکستان ورسالت هزاره های جهان
- سید احمد ضیا نوریزن و جامعه افغانستان
- میر عبدالواحد ساداتمن شهزاده بودم ، مُلی خور نبودم
- شیرین نظیریزن دردوران ماقبل تاریخ
- عبدالو کیل کوچی میرغیاث الدین خان نجرابی پیرمردی که تاریخ زندهء عصر خود بود
- عزیزه عنایت خشونت روز افــزون دربرابرزنان افغانستان !
- محمد عالم افتخارقاضی القضات افغانستان و «برهان قاطع» مافیای پنجشیر!
- اسدالله جعفریمهاجرت هزاره ها در چهار سوی جهان
- نویسنده: هاکان مسعود نوابیاین یک حقیقت است
- محمد عالم افتخار آیا گوهر اصیل آدمی؛ همان «نفخهء روح خداوندی» است؟!
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ۹۹ منتشر شد
- غلام مصطفی بیدارطفل فروشی در افغانستان ویا فشار سیاسی برکرزی
- عبدالو کیل کوچییادی اززنده یاد خلیل الله کوهستانی
- محمد عالم افتخار چه باید کرد؟
- شغنانتراژیدی آمدن دزد وشبخون درخانۀ افغان
- محمد عالم افتخار مقدمه بر: برای اینکه تاریخ؛ لاشهِ «سگ مرده» نشود!؟
- نورجهان اکبر ـ کنشگر حقوق زن افغانستاناز اینکه در برابرت خاموش نبودم، پشیمان نیستم!
- محمد عالم افتخار برای اینکه تاریخ؛ لاشهِ «سگ مرده» نشود!؟
- عبدالحی نزهتشهادت مظلومانهءانیسه خاموشی وسکوت با معنی !
- محمد عالم افتخارفتنه هایی که پیامبر اسلام را به فغان آورده بود؛ چه ها بودند و به چه ها منجر شدند
- محمد عالم افتخارآیا دنیا و بشریت؛ در 21 دسامبر (یکم جدی) نابود خواهد شد؟
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند
- نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم الحرام یا روز عاشورا
- نویسنده : مهرالدین مشیدحسین نه به شیعه تعلق خاص داشت و نه به سنی ، بلکه او از راه روان راستین پیامبر بود
- نوشته : ابوبکر فیض به امید دستیابی بهتر به زندګی تلاش میکنیم
- شیرین نظیری فعال حقوق زن25 نوامبر، روزجهانی محو خشونت علیه زنان
- محمد عالم افتخار تبصره و فراتر از تبصره پیرامون حماسهِ ملاله
- محمد عالم افتخارعمده ترین آسیب مغزی ـ روانی ی سیاسیون و نخبه گان فرهنگی ی افغانستان
- نظرمحمد مطمئن خانه کرائي House For Rent
- به قلم الهه افتخار چیز هایی که از کودک نوزاد خانه مان الهام می گیرم
- محمد عالم افتخار برخورد دانشمندانه و کارستان هیجان انگیز آقای نادر نورزایی
- محمد عالم افتخاراگر بناست؛ بشریت را نجات دهید؛ کودک را نجات دهید!
- عزیزه عنایتفیصلۀ علمای دینی ولایت فاریاب بخاطرمنع دخول هنرمندان مرد،درعروسی هاومحافل زنانه !
- الحاج اسرار خواجهزیستن با كار و خلاقیت و یا زیستن برای مصرف و مصرف برای زیستن
- محمد عالم افتخار طالبان ـ جلادان امپراتوران زمین ـ را بهتر و بیشتر بشناسید!!!
- داکتر سخی اشرف ی سیدکاغذتعدد احزاب تخته خیز سیاسی است نه اجماع ملی
- محب الله الله يارد علم زانګو او بې ((اخباره)) قلموال
- محمد عالم افتخارمسلمانان به برائت گرفتن از کشتن کاران؛ احتیاج تاخیر ناپذیر دارند!
- به قلم الهه افتخارفکر ها در باره بدبختی های زنان و برپایی حکومت قانون
- عنایت الله پویان په یوې ماشومې جلکۍ وسلوال برید
- کارگران بازنشسته ذوب آهن اصفهان رئیسا دزدند، کارگرا بی مزدند
- بصیر دهزادنسل بالنده و ایده های تابنده
- دوکتور سید احمد جهشتبصره ای پیرامون برخی از نوشته های اخیر آقای عالم افتخار و اماـ اگر های بعضی از خواننده گان محترم
- اسدالله جعفریخفاشان دیده ی خورشید بین ندارند(درحاشیه ی نجیبه ها معلم بشریت هستند)
- اسدالله جعفرینجیبه ها معلمان بزرگ بشریت هستند
- محمد عالم افتخارمکث کوتاه بر «پرسش های که بی پاسخ ماندند (نادر نورزایی)»
- عزیزه عنایتحفاظت ازسالمندان بدون اقارب در افغانستان !
- عبدالو کیل کوچی یادی ازافسرپیلوت عبدالواسع کوهستانی
- امان معاشر ، خبرنگار آزادرفتن به حج و نادیدن حقوق مردم
- انجینر محمود صافیبی خندا مملکت «وطن »
- محمد عالم افتخار دمی دیگر با پرسش یا درد «معشوق رحیم» گرامی
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغانی مکثی بر بحث روشنفکران
- حسن پیمانمکث موجز پیرامون برخی دیدگاه های مخالف وموافق نظام مردمسالاری فدرالی درافغانستان
- اسدالله جعفریبمناسبت تقدیم جایزه حقوق بشر به نجیبه وظیفه دوست دختر هزارستان
- اسدالله جعفری(یاد ی از عالِم عامل، حاج شیخ حسن فاضل یکه ولنگی (ره))
- نجم کاويانیواژهها مرز نمیشناسند
- تکثیراز جهانگیر محبیزیارت خدا باید از همین جا شروع کرد...
- بقلم نثار احمدکميسيون فرهنگی مجلس يا اتاقکی وابسته به آی. اس . آی ؟
- محمد عالم افتخاریک یاد داشت بسیار ضروری
- سید احمد ضیا نوری صدای رسای که در گلو خفه شد
- فخرزادعلت گسترش بیکاری خونریزی و بیماری در کشور چیست؟
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«ما مسؤل رفتن مردم به جنت نمی باشیم
- سلیمان کبیر نوری نقد «اثر عالم افتخار» یا تخطئه و نفی و اعدام انسانیت؟؟!
- نویسنده : مهرالدین مشیدبرای تفکیک مجاهدین از غارتگران جهاد به قرائت تازه نیاز است
- ترجمه و افزوده از: ا. م. شیریجوانان و جامعه مدنی
- سلام خاندنوبل د جایزی کاندیده هم په فساد کی ککړه ده
- امین الدین سعیدی - سعید افغانیعوض محمد درگی هم به حق رسید!
- نجیب الله جویا نهم سنبله 1391 مصادف است به بیست نهمین سالگرد شهادت فرزند اصیل نیکپـــــــی برخوردار بزرگ!
- امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«به پول زکات مسجد ساخته نمیشود!
- سلیمان کبیر نوریموج تازه ای از گنداب ارتجاع سیاه را باید شناخت و جدی گرفت!
- محمد عالم افتخار مدال طلای افغانستان در المپیاد لندن!
- محمد عالم افتخاردمی با «معشوق رحیم» گرامی در باب بود و نبود و چون و چرای گوهر اصیل آدمی
- نوشته کریم پوپل مرگ دارنده ونادار
- حزب کارایران(توفان)تاریخ جوامع تاریخ زندگی مردم و مبارزه طبقاتی است
- حزب کارایرانورزش و نقش آن در جامعهﻯ سوسیالیستی
- سلیمان کبیر نوریشکست سکوتی که دنیا و عرش را به لرزه در میآورد!
- اسدالله جعفرینیاز جامعه ی امروز افغانستان
- عنایت الله پویان از بت شکن تا بت فروش فاصله
- کرایگ هایبرچهل عادت انسانهای موفق
- سیامک بهاریسکوت علامت رضاست!
- سیامک بهاریبيانيه جبهه ملی درمورد افغانها ها و فاشيسم ايرانی
- شباهنگ رادجمهوری اسلامی و افغانهای مقیم ایران
- برگردان : دکتر اسد محسن زاده« اینجا زود تـر میتـوان مُـرد »
- دکتر خاکسترمن زاینده ام و او ...
- ویدا میرزایی24 نشانه خانواده های خوشبخت
- محمد عالم افتخارنام و تئوری علمی «بوزون» متعلق به دانشمند فیزیکدان هند و شرق است!
- سیدعارف گهریکاوزبیک خلق مثل لری
- مصلح سلجوقیمن ، منم ها
- محمد عالم افتخارکشف «ذرهء خدا»
- عنایت الله پویانتصوف
- اسدالله جعفریمیلاد گل نرگس
- کریم پوپلجنبش کوپراتیفی در افغانستان
- محمد عالم افتخارآیا موفقیت ها در شبیه سازی گیاهی و جانوری؛ میتواند به تولید انسان هایی چون اینشتاین بیانجامد؟
- نویسنده نجیب الله جویاجوانان ومشکلات کنونی شان درجامعه اتنیکی افغانستان
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«خیر وشر
- نجیب الله جویا اولین سالگرد درگذشت استاد عبدالله نیکپی
- ترجمه : کیوان شفیعی یکی ازراهکارهای این حمایت،مبارزه برای لغومجازات اعدام است
- محمد عالم افتخارگوهر اصیل آدمی؛ چگونه کشف شد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت؟ - گفتار چهارم
- تتبع ونگارش :الحاج امـیـن الـدیــن» سعـیـدی ــ سعید افـغــانی«در دیـن مقـدس اسلام هرروز، روز مادر است!
- قیوم بشیرمسئلهء اعدام و سیاست یک بام و دو هوا
- محمد عالم افتخارگوهر اصیل آدمی چگونه کشف شد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت؟ گفتار سوم
- محمداسحاق فیاضمهاجران افغان، تحمل فشارها و سختی های آوارگی
- حقــــــــ(شـــمس الحـــق)ـــــــانیحفـــظ محیــــط زیســـت در خــــرابه هــــای بهســــود
- نصرت شادباکرههای سرخ آنارشیسم
- فضل الرحیم رحیم خبرنگار آزادمسموم کردن شاگردان مکتب بخشی از پلانهای است برای تداوام زندگی مردم ما در سیاه روزی و بدبختی
- محمد عالم افتخارهمذاتی های سرسام آور بشر با سایر جانداران؛ و همه به زیان!
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »زن مراسم تعزیه داري و جـنازه
- بقلم : ديده بانتهاجم يک « رسانه ء وابسته » به خانم های وکيل پارلمان !
- محمد عالم افتخار گوهر اصیل آدمی؛ چگونه کشف شد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت؟
- عبدالسلام (ضعيف)د يوه افغان په توګه
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعیدافغانی مکثی کوتاه بربعضی جوانب دزدي ها درکابل بانک
- ولی محمد «نورزی»ژړااوخندا؛
- امــیـــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«چشم چرانی
- نوشته کریم پوپلوضیعت معیشت در افغانستان
- شیرین نظیری نگرانی زنان افغانستان
- اشرف فروغاما من؟
- امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«لیلام وسایل کار شیطان
- نو شته نذ یر ظفرمادر : ملائکهء در زمین
- رجنی کمارپرانترس مادر
- نصرت شادزنان شورشگر ، - از پطروگراد تا شیکاگو
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراتوری دهقان برزمین است قسمت(7)
- سیامک ستودهروز جهانی کارگر و وظیفه واقعی ما
- نگارش : خسروصادقی بروجنیمفهوم واقعی طبقه کارگر
- عزیزه عنایت اول می, روز همبستگی کارگران جهان !
- عبدالو کیل کوچیجنبش جهانی کار گری وباز تاب آن در افغانستان
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراتوری دهقان برزمین است قسمت -6
- شباهنگ رادروز جهانی کارگر، اوّل ماه مه، مظهر پایداری و اتحاد!
- انجینرمحمود صا فیاول می جشن همبسته گی کارگران و زحمتکشان جهان
- ع . باغبانتسلسل جنایات دشمنان علم ومعارف با پیروی ازمکتب حسن امیری ادامه دارد
- حزب کارایران(توفان)فرخنده باد اول ماه مه بشارت دهنده بهاررهائی بشریت
- عزیزه عنایت بررسی وضیعیت حقوق زنان درافغانستان !
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراتوری دهقان برزمین است قسمت-(5)-ر
- نظرمحمد مطمئند کابل ښاري ځوانان د افغاني کلتور استازيتوب نه کوي
- اسدالله جعفریداغ هجران فاطمه (س) وشهیدان هزاره بررخسار خورشید است
- دګروال عنایت الله پویان ګریز
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراطوری دهقان برزمین است قسمت(4)
- ترجمه توسط حمید محویباز نمائی جنسیت و سادیسم فرهنگی
- اسدالله جعفریچراتاریخ هزاره با خون رقم می خورد؟
- نجیب الله جویاباید جاویدان ماند
- دوکتور علوم جلال بايانیتيکه دارن اسلام ســـــلفی و ديوبندی
- الهه افتخاراگر با مغز سر و مغز استخوان خود رنسانس نکنیم؟؟
- نوشته نذیزظفرساعتی با همه
- حسن پیماننوروز میراث عنعنوی نخستین امپراتوری دهقان برزمین است
- نگارش : شیده رخ فروزتداوم شکنجه ومرگ خاموش کودکان درایران
- حرفهای بر یک خبر تلخفضل الرحیم رحیم خبرنگارآزاد
- حسن پیماننوروزمیراث عنعنوی نخستین امپراتوری دهقانبرزمین است قسمت-2
- حسن پیماننوروزمیراث باستانی امپراتوری دهقان برزمین است
- عبد الرحمن ابراهيم خيلد ميرويس جان په ځواب کې د کرزي ليک
- عبدالو کیل کوچیسال نو تان مبارک باد
- سید احمد ضیا نورینوروز فرازمند مبارک باد
- الماس فرضی (صمد)نگاهی به وضعیت زنان افغانستان
- انجینر محمود صافید ۱۳۹۱ نوی کال ،نوی سپرلی ،او نوی هیلی
- اسدالله جعفریرسالت ناتمام پدرمزاری
- حسن پیمانخشم انقلابی زنان ومادران
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغاني مجبوریت های محترم ح. کرزی و تحفـﮥ ۸ مارچ وی
- نوال سعداویما هرگز امید را از دست نخواهیم داد!
- ب. الف. بزرگمهرزن در آیینه ی تاریخ
- زلیخا پوپلهشتم مارچ مبارکت باد
- حزب کار ایران سمت درست مبارزه زنان برای تحقق حقوق دموکراتیک آنها
- نویسنده: حمیرا ثاقبنقدی بر مصوبه شورای علمای افغانستان در مورد زنان
- فرامرز دادرس تاریخچه هشتم مارس،روز جهانی زن
- انجینر محمود صافید ما رچ اتمه ،افغانی ښځی، اواجتماعی عدالت
- جلال پیروزاگر میدانی که مادری !
- نگارش : خسرو صادقی بروجنیزن؛ درجستجویِ رهايي
- محمد عارف عرفان هشتم مارچ گذرگاهی بسوی آزادی زنان جهان
- صالحه رشیدیزن موجود بهشتی
- سهیلا اصغري وردک(نظیمي)ولې مو په لوی لاس خپل نیم وجود له کاره غورځولی؟
- نوشته کریم پوپلقصه ملنگ در لباس پلنگ
- عبدالو کیل کوچیچرا فقط هشتم مارچ
- سلیمان راوش درسرزمین ما پنجم ماه حوت (اسفند ماه) روز زن یا مادر بوده است
- علی رستمی زن درائینه تاریخ
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت چهاردهم
- نویسنده: دکتور شهیر نثارییک نهال ، یک نَفَس
- محمد همایون سرخابیدکتر محمد صادق برنا به جاودانه گی پیوست
- محمد حریف (حریف )جايگاه و نقش زن معاصر افغان !
- انجنیرعبدالقادرمسعوداستاد دوکتورمحمد سعید(سعید افغاني)د پوهې، علم او ادب د پیاوړي قلم خاوند
- لیکونکې : محمد رحیم « یوسفي »د ارواښاد مولانا ډاکتر محمد سعید « سعید افغاني » د کار او جدو جهد په باب زما دسترګو لیدلې حالات
- تتبع و نگارش از ع. بصیر دهزادحقوق طفل
- نبی حیدری معلم ازکلوخ آتش میپرد
- ولی محمد نورزی دکابل خلک دواوري او یخني د ستونځو په منځ کي
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت دهم
- نصیراحمد – مهمندکوتاه سخنانی بمناسبت بزرګداشت میلاد مسعود وسیرت پیغمبرجلیل القدر«ص»
- سلیمان کبیر نوریذلیل سازی مردم افغانستان با ریش و ریشخند
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«انـســـان بی ایـــــمان
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت دهم
- شیرین نظیریپیشینه چادری در افغانستان
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت هشتم
- محمد اسحاق فیاضحق ارث زن، قربانی باورهای سنتی جامعه
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت هفتم
- سیدجواد( سیغانی )سیمای حسن امیری سیغانی درآئینۀ تاریخ
- ب. الف. بزرگمهر تن فروشی، کارگری نیست!
- گزارشگر: فاروق ثوابشگوفه یی که پرپر شد
- محمد اسحاق فیاضزن، خشونت و رنجی بی پایان در جامعه افغانی
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت ششم
- البرز- پلخمریپا سخ به جعلیات ودروغ های سادات ستیزانه
- صالحه رشیدیسال نوعیسوی متصادف با مرگ مادر
- سید احمد ضیا نوریجنایت فجیع و هولناک
- ن . دروازیوطن فروشی ، برای برخی ها ، افتخار است !
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت پنجم
- اسدالله جعفريبابه علي يار، بايد بوداي ديگر باشد
- کاوه هامونیبیرون راندن نا جوانمردانه و غیر انسانی شهروندان افغانی
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت چهارم
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت سوم
- Najibullah Joyaوالدین چگونه به تفاوت ها و ویژگی های فرزندان خود پی ببرد!
- تتبع و نگارش: رستم پيمانمجموعه حقوق زن – قسمت اول
- اسدالله جعفريخون امام حسين درجان خلق هزاره افغانستان جاريست
- مولانا عبدالکبیر فرخاریخجسته روز ولادت زن نامدار کشور ، دوکتورس اناهیتا راتبزاد مبارک باد!
- سهیلا دهماسیباز هم درباره جنبش زنان !
- دیپلوم انجنیر نورضیاء فرینهشتاد سال زندگی افتخار آمیز
- نجیبه آرشزنان و کنفرانس « بن دوم»
- سلیمان کبیر نوریشاد باش هشتاد سالگی و سرشک تلخ
- صالحه رشیدیشیطان کی است ؟
- نویسنده : مهرالدین مشیدتبعیدیان تاریخ حماسه آفرینان و قهرمانان واقعی تاریخ هستند
- برگردان ناهيد جعفرپوربخاطر زن بودن بقتل رسيدند
- ناهيد جعفرپور خشونت عليه زنان در کشورهای خاورميانه
- نوشته : اسد محسن زادهبه جوانان بیندیشیم
- تهيه و تنظيم: آزاده ارفعاستثمار بی رحمانه زنان کارگر برای انحصارات معروف مد در دنيا!
- شباهنگ رادفقر فزاینده در امریکا
- عنایت الله پویانشاهد جرمی
- اکرم پدرامنیانمایش ناگوار فمنیسم نولیبرال ایران
- برگردان باخیش سببیاز پان ترکیسم تا نژادپرستی (2) (بخش آخر)
- نورمحمد غفوریشخصی ګټې، ګروپي ګټې او عامې ملی ګټې
- سید احمد ضیا نوریخجسته باد عید سعید قربان
- برگردان باخیش سببیاز پان ترکیسم تا نژادپرستی (1)
- داکترآرینسیاست اجتماعی بخش چهارم
- نوشته : اسد محسن زاده به جوانان بیندیشیم
- برگردان میم حجریجبهه متحد اعتراض بر ضد جنگ و اشغال
- سید احمد ضیا نوریخشونت
- ترجمه توسط حمید محویپایان مالکیت خویشتن
- نویسنده : مهرالدین مشید این گونه حادثه آفرینی ها بحران زدا نه؛ بلکه بحران آفرین هستند
- به قلم الهه افتخاربعضی های ما در عصر «جاهلیت» پیش از اسلام زندگی میکنیم !
- الف - محشور سونامیی که پس از ویرانگری نمایان میگردد
- محمد اسحاق فیاضو بازهم روایتی از کوکنار و مواد افیونی!
- عزیزه عنایت مادری در وادی مرگ و زندگی !
- ولی محمد نورزیسیمین بارکزی د مرګ او ژوند په منځ کي
- ترجمه رویا صحراییزنان و قوانین قدیم و جدید ترکیه
- برگردان میم حجریوضع کنونی زنان افغانستان (2) (بخش آخر)
- عدالتحرامزادههای «تیپارتی»
- بهرام رحمانیطرح حکومت اسلامی برای اخراج صدها هزار افغان از ایران!
- فریده ثابتیکار کودکان
- برگردان میم حجریوضع کنونی زنان افغانستان (1)
- کریم پوپلمعادن فروشان قرن بیست ویک
- نگارنده : زلمی رزمیاینجا کابل است
- لیکوال متفاعد ډګروال پویان سپینې خبرې او اترې
- اسدالله جعفریکشته شدن آقای برهان الدین ربانی وبار مکافات عمل
- د مولانا دوکتور محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهزړګیه !
- رسول پويانانگيزه های جنبش و شورشگری در هرات
- حسیب شریفیتطبیق 24 پروژهی مختلف برای کمک به زنان تخار
- محمد اسحاق فیاضبنادرآبی، پاشنه آشیل فشارهای سیاسی برافغانستان
- کودکان کار طول عمر نرمالی ندارند
- ترجمه بهرام قدیمیچه آموختیم؟ دنیای جدید کار
- ترجمه آزاده ارفع لباس های کثيف!
- محمدالله نصرتویژگی های مراحل رشد درکودکان
- ترجمه توسط حمید محویطبقۀ کارگر در اروپا و ایالات متحده، راست، چپ و خنثی
- نوشته از ع . بصیر دهزادبحثی در مورد عوامل تمائلات رادیکالیزم و جرائم جنائی در میان جوانان افغان
- سید احمد ضیا نوری سالروز خاموشی شهید سید حامد نوری
- رستم پیماناختلاف در حلول ماه رمضان و شوال؛ و سرنوشت وحدت ملی و اسلامی ما!
- سید احمد ضیا نوریعیدانه
- سلیمان کبیر نوری زند گینامه ی دلچسپ و الهامبخش محمد عالم افتخار
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (7)
- عزیزه عنایت افطاریه یا سفرهء بینوایان !
- نصیراحمد «مهمند » زبان ملی پښتوونقش واهمیت آن درتفاهم ووحدت ملی
- امیــن الــدین « سعـیـدی- سعید افغانی »روزۀ مسافـر
- برگردان میم حجری کار زنان و سیاست کمونیستی زنان (6)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (5)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (4)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (3)
- سلیمان راوشماه رمضان خلاف حقیقت ماه قرآن خوانده شده است
- امین الدین « سعـیـدی-سعید افغانی »قبول وصحت اعمال با نیت است
- الهه افتخارظالمان و منافقان ؛ « خدا داده گان» نیستند!
- برگردان شین میم شینراندمان کار
- برگردان شین میم شینروند کار
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (3)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (2)
- محمدالله نصرتماه مبارک رمضان و فواید آن
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (1)
- عبدالو کیل کوچی استقلال وآزادی
- امین الدین « سعـیـدی-سعید افغانی »حکم آذان برای افطار دررمضان
- امین الدین « سعـیـدی-سعید افغانی »روزه بدو ن نماز
- پژوهشی کوتاه از دُکتر خلیل ودادحقایق تلخ و نگران کننده از زندگی مهاجران در هُلند
- سهیلا وحدتی سند بین المللی درباره کودکان سرباز و مسئولیت دولت ها
- شیرین نظیریمبارزه با خیابان آزاری
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار کارگران (4) (بخش آخر)
- مترجم: بابک پاکزاد قانون زنان را به حاشیه می راند
- تتبع ونگارش: امین الدین « سعـیـدی – سعيد افغانی مــاه رمضــــان مـــاه تـقــوای
- ډاکتر سيد نصير احمدبي بي حاجي ډاکتره عاقله حکمت چې ما پېژندله
- محمد یوسف هیواددوست د یو غوره پښتو ټلویزیون د خپرونو اړتیا
- نصیراحمد -- مهمند ماه صیام
- دکتر بیژن بارانعشق اول و آخر فروغ فرخزاد
- حسینه روفی جهان شیفتۀ چشمانش شد که در آن راز های ویرانی یک سرزمین نهفته است
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار کارگران (3)
- نگارش: فریده ثابتیجنگ و زنان
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار کارگران (2)
- Alaha AhrarNurture your Love for your Country
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار پرولتاریا (1)
- د. صلاح الدین سعیدی تعصب از نظر دین مبین اسلام
- بهمن شفیقاز عروسی خوبان و سهم عدالت برای محرومان
- امين الدين(سعيدى –سعید افغانی ) نـكاح در اسلام
- برگردان و توضیح: ا. م. شیرینیمی از پناهندگان جهان را فراریان جنگهای آمریکا تشکیل می دهند
- محمد جوادی احمدینيم نگاهي به زندگي عالم سپيده بر دوش آيت الله تقدسي (رحمت الله عليه)
- نوشته حفیظ الله حبیبیآسیب شناسی مطبوعات زرد
- میرعبدالواحد ساداتیاد و خاطرات زنده یاد فرید مرید را گرامی میداریم
- نصیراحمد ــ مهمنداعتیاد وانحراف جوانان وعوامل آن
- مترجم: بابک پاکزاد هفت گام برای حل مساله بحران غذا
- نگارش: غلام رضا بقاییزندان و تأثیر آن بر رشد کودکان!
- نوشته کریم پوپل تاریخ اتحادیههای صنفی افغانستان
- ولی محمد نورزی د آریا نا (بیات)د تلویزیون ځیني خپروني د افغانانو په ګټه نه دې
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند
- امین الدین «سعیدی - سعید افغانی»بدعت بدعت است، حسنه ندارد
- نصیراحمد -- مهنمدمطبوعات یاآیینه تمام نمای جامعه
- محمد اسحاق فیاضمواد مخدر؛ درآمد تضمینی، اشتغال سه میلیونی و مبارزه دشوار
- جلال پیروزرسانه های لگام گسیخته - وآیندهء ملت !
- عبدالحسیب شریفیخشونت علیه زنان در تخار کاهش یافته است
- الف.آناهیتازنان وجنبش آنان درمقابل دوگزینه
- نصیراحمد ــ مهمند دموردستاینی او ویاړ په خاطر
- برگردان میم حجریزن در کشورهای سوسیالیستی (1)
- نصیراحمد-- مهمندافغانهاوفرهنګ وکلتور بیګانګان
- سوسن بهارهمبسته و پیوسته، همصدا و همگام، نه به کار کودک، آری به حق کودکی!
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (7) (بخش پایانی)
- مهران فرجی۴۰۰ هزار کودک افغانی در تهران
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (6)
- نگارش: م.آذرآیا مبارزه برای لغوِ کارکودک،بخشی ازمبارزه طبقاتی نیست؟
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (5)
- عبدالحسیب شریفی وضعیت زندانیان تخار نگران کننده است
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (4)
- نوشته : برهان الدین « سعیدی » ورزش رزمی تکواندو در افغانستان
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (3)
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (2)
- نگارش: سوسن بهارممنوعیت کارکودک
- مصاحبه کننده: نجیبه آرشزنی با اسطوره فداکاری
- امــیـن الـدیـــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«مـقــام – مــادر
- امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«زنان شما گشتزار شما انـــــد؟
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (4)
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (4) (بخش پایانی)
- داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (3)
- محمدنبی عظیمی سازمان نظامی ومسأله انظباط و مورال رزمی
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (3)
- نوشتهء دکتور فرید طهماساسد میوند مُرد؟
- رستمیروزجهانی کارگران گرامی باد!
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (2)
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (2)
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (1)
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (1)
- محمد اسحاق فیاضافغانستان، بحران بیش از هفت میلیون انسان گرسنه
- ماریا دارو تاریخ شهادت میدهد
- برگردان میم حجریگرسنگی تقصیر گرسنگان ست!
- محمد اسحاق فیاضافغانستان در تحولات اجتماعی و اقتصادی سال گذشته
- محمد عالم افتخار معجزهء ریاضی ؛ یا جادو گریی پر فاجعه با قرآن !؟
- امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«قرآن کریم را نه ببوسید ونه بسوزانید بلکه مطابق حکـم آن عمل کنید!
- عبدالحسيب شريفيمعلولين را با القاب زشت آزرده نسازيد!
- نوشتهء آموتخنیک ، ملاء وتکرار تاریخ
- سلیمان راوشسیزده بدر
- سلطان علی کشتمندنوروز را گرامی بداریم وسال نوخوش برای همه آرزو نماییم
- آصفه صبا گویید به نوروز که امسال نیاید
- دکتر حمیدالله مفیدجشن نوروز راهش را از میان سده ها می یابد
- نجم کاويانی نوروز، جشن جهانی
- سلیمان راوشنوروز
- ل . کریمی استالفیدعا کنیم ، بهار بی غبار برگردد !.
- رحمت اله روان نوي ۱۳۹۰ کال دافغانانو ترمنځ دنفرت اوکینی ځخه لیری کال غواړم
- رستم پیمانآیا سُونامی جاپان ناشی از تقصیر رُبات ها است؟
- نجیبه آرشنوروز فراتر از تاریخ است
- نویسنده فرامرز دادرس نوروز جشن باستانی ،هیچ پیوندی با اسلام ندارد
- عبدالو کیل کوچی بهار انتظار
- محمــــدالله نصــرتمراسم جشن باستانی نوروز در افغانستان وبدخشان
- دکتور شهیر نثاریبیایید مقدم بهار را به فال نیک بگیریم
- ولی محمد نورزی نوی کال نوی ورځ او نوي پسر لي
- اسدالله جعفریتا خود زنان به مقام مرجعیت علمی و دینی نرسند، سخن گفتن از حق زن دروغ ترین سخن ها است
- نجیبه آرشبه استقبال ازمارش زنان رزمنده ی شهر کابل
- داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
- سوسن دادرسآتش حلال و آتش حرام
- دکتر بیژن بارانعشق زن در قرن 20م خاور میانه
- عزیز آریانفرگلی برفت که ناید به صد بهار دگر
- محمد همایون سرخابی فرخنده باد هشتم مارچ روز همبستگی بین المللی زن
- عبدالوکیل کوچیهشتم مارچ تا ریخ همبستگی ومبارزه
- ارسالی ج.پآيا 8 مارچ جشن است يا ادامه ای مبارزه دادخواهانه؟
- ډاکتر سيد نصير احمدډاکتر همايون کامران چې ما پېژانده
- کریمه کشتمندهشتم مارچ، روز جهانی زنان خجسته باد!
- شیرین نظیریصدمین سالگرد هشت مارچ به همه خواهران عزیزمبارک باد
- شیرین نظیری تاریخچه جنبش زنان در افغانستان
- نجیبه آرشصدمین سال هشتم مارچ
- عزیزه عنایت به استقبال از روز بین المللی زن
- فرستنده – جلال پیروز غمشریکی بازن افغان
- سید زبیر واعظیصــــــــدیقه و خیـــــــــــام
- لیکونکي : مولانا دکتور محمد سعید « سعید افغاني »د بشر سعادت په څه کی دی ؟
- نویسنده : ماریا دارو سنگسار انسانیت
- سید ضیأالدین «قطبی»خـــــــــــــانه وخـــــــــانـــــــواده
- نوشـتهً : انجنیـر خلیـل الله روًوفـیفرهیخته مردی ازتبارفرهنگ دیگردرمیان ما نیست
- الهه افتخاردزد هم میگوید خدا و کاروان هم
- اسدالله جعفریسیدعبدالقیوم سجادی، سنی شدتارئیس مجلس شود!!
- ډاکتر لمرافغانستان نه د وېشنې بلکې د ورکېدنې په درشل کې
- نوشته سید ضیأالدین قطبیسخنان آموزنده
- تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتمراحل عشق وعاشقی از دید دانشمندان
- نوشته از: الهه افتخارپسمانی ما از نادانی ماست
- دوکتور صلاح الدین سعیدی - سعید افغانی چرا علماء متفق رأی وهمنظر نیستـند؟
- سلام خان افغاني کډوال په داخل اوخارج کی د مصيبتونو سره مخامخ دي!
- تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتازدواج های اجباری و عوامل آن
- نوشته : امین الدین ( سعیدی- سعيد افغانی )از فقر به الله پناه میبریم
- عبدالو کیل کوچی پناهندگی حق است یا تحفه
- سرلوڅ مرادزی پښتانه او په کور دننه دوه لويي ستونځې
- نوشته : دکتر اسد محسن زادهدژ و انسان
- ګزارش : خالدهادي حیدري د هندپه جیلونوکي دافغان بندیانوکرږي به څوک واوري؟
- انجنیر نسرین منصورافزایش خشونت های سیاسی و دولتی علیه زنان
- عزیزه عنایت نوعی از خشونت دربرابرزنان
- نگارش از ع بصیر دهزادتوضحی بر خشونت و خشونت فامیلی
- عبدالو کیل کوچیکودکان آسیب پذیر ترین قشر جامعه
- نــوشـتـه از:مصلح صــيــغــه ويــابــه اصطلاح ازدواج مـــؤقـــت
- بیژن بارانیادها- دکتر غلامحسین ساعدی
- عبدالو کیل کوچی عید قربان در ماتم قربانیان بیگناه میگذرد
- الف - میم انسانی که باید میبود
- اسدالله جعفریاسلام از “شرت» داشتن«خر»ها تا فوتبال بازی زنان
- ج- پ – س مرا ببخش
- ج – پ – س زمانه
- عزیزه عنا یت مـوثـریـت جـوانـان در اجتماع
- سید احمد ضیا نوریشهید سید حامد ( نوری) مردی بر فراز قله های دانش و فهم
- نوشته : شغنان « احــدزاده »توصیۀ یک دختر افغان به گردانندگان سازمان ملل بمناسبت شصت وپنجمین جلسۀ عمومی ملل متحد !
- نوشته : دکتر اسد محسن زادهزبان جنگ و دود آتــش *
- بچه بازی یا لوط در اسلامامین الدین سعـیـدی
- انجنیر محمد عبید شاغاسینقش جوانان در سیاست
- محمد امین بخشی کودکان میهنم از شیرخوارگی؛ معتاد به مواد مخدر میشوند + فلم
- داکتر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهراتلونکې دنیا
- نگارنده : زلمی رزمیدلم تنگ شده
- نوشته نذیر ظفرمسلمان بینی برید و کافر بینی ساخت
- انجیلا هاشم هدایتتقاضا و آرزوی کمک
- انجنیـر خلیـل الله روًوفـی مردیکه سرافراز زیست وسرافراز به ابدیت پیوست
- د داکتر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهد پردی؛ آخوا او دی خوا
- نویسنده : ل . کریمی استالفی رجم انسان و تاریخ ، از یهودیت تا افغانیت !
- عبدالو کیل کوچی ورزش مایه تندرستی ، دوستی و بهترین گزینه همبسته گیست
- نوشتۀ: شهاب الدین سرمندحزب واحد وجوانان
- نوشته: جیران پیله وریآسیب های جسمانی کاربه روی کودک
- عبدالاحد برين مهرقرآن نمي سوزد
- تهیه کننده : امین الدین سعیدی – سعید افغانیازدواج مرد آلمانی با پشک
- صور اسرافیلابتذال در برخی برنامه های تلویزیون تا چه وقت ادامه پیدا خواهد کرد؟
- قاضی دادگر کتابخانه ای در یک سطر!!
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت هشتم »
- نوشته نذیر ظفرجواب تائییدی
- سيد عليشاهسخن مختصردرباره ًقتل فجيع سيدحامدنوری
- سید احمد ضیا نوری شهادت جانگداز فرزند برومند و با رسالت، پارهء تنم سید حامد ( نوری)
- امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »قــرآن ما از سوزانــدن نــیـــست
- م۔ا۔كرگرټولنپوهنيز - كلتوري بحث
- نوشته نذیر ظفرعید
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت هفتم »
- د دوکتور محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهکاشکې !
- امیرخان جوینده صبروشکیباََیی
- م۔ا۔كرگر ملا دروحانيت اوجومات نه په جلا تله كې
- عبید الله شیوه کیرادیوی آتش
- سیامکفیلم مستند همجنس بازی در افغانستان
- اسدالله جعفری درس های امام حسن برای جامعه ی هزاره
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت ششم »
- نوشتهء خلیل ودادماما بهتر از کاکا بود
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت پنجم »
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت چهارم »
- کاکوجان نیازی تاسیس اتحادیه ی بین المللی مهاجرین در مسکو گامی به سوی اتحاد افغانهای بیرون از مرز افغانستان
- انجیلا هاشم هدایت حقوق زن و خانمان فراموش شده معیوب افغان
- فرانک مجیدیعایشه: چهرهی یک زن، قربانی طالبان بی فرهنگ
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی » طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت سوم »
- الف - محشور بیاد فرید مریدی که نامراد شد
- انجیلا هاشم هدایت معیوبین و معلولین فراموش شده افغان در کنفرانس کابل
- داکتر خاکسترحکم ثانی با رزاق مامون
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی » طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت دوم »
- فضل الحق( ملکزاده)چرا آب بحر شور است ؟
- تتبع و نگارش : برهان الدین « سعیدی »خانم رابعه « العدویه » اولیـن زن صوفی
- عزیزه عنایت زنـــان د ر بــرا بـــر بی عــدا لتــی هـــا !
- دکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟
- حمیدالله حمیدفقدان قوه درک و تفکر اجتماعی
- ویدا میرزایی نگاه اجمالی به روان شناسی کودک
- ویدا میرزایی سخن آموزی در کودکان
- ا.م.احمدیمیگویند مسوولین تعدادی ازرسانه ها سواد کافی ندارند!
- ارسالی انیسه وطنیارمولانا ,,, كیمیای مراقبه
- سارینا پیکرمبارزه براي رفع ستم و نابرابري از زنان، مبارزه براي تقويت صفوف كارگران است
- عبدالوکیل کوچی یک نظر خیر خواهانه ودلسوزانه
- محمد الله وطندوستدر اندوه نبود یک استاد،یک همسنگر و یک همکار
- د دکتور محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهد واقعي ملي رهبر هڅې او هیلې !
- شهاب الدین سرمند مادر روزت مبارک
- نوشته ی:چریک فرهنگییکی بگو، چند تا بشنو!
- علی فرماندهلغو مجازات اعدام:مانیفست سیاسی یا مانیفست انسانی؟
- محمد همایون سرخابی مرور کوتاهی به زندگی سیاسی دوکتور برنا آصفی بنیان گذار صحت روان نوین افغانستان
- عبدالوکیل کوچیمروری بروضعیت کودکان درافغانستان
- نوشته نذیرظفر بارش درزندان
- عبدالرحیم احمد پروانیبی دقتی در تهیه گزارش ها نه تنها سوال برانگیز که فاجعه بار است
- داکتر و.خاکسترجواهر مکنون
- صالحه رشیدیدوستان عزیز! روز مادر است
- نوشته از: ع. بصیر دهزاد معضله پناهجویان افغان در هالند و تابوی 1-اف (1-F)
- سید احسان» واعظی«مادر مهربانم
- شهاب الدین سرمند مادریعنی فرشته آسمانی
- صباحروزخجسته مادرمبارکباد !
- انجینر محمود صافی د مور ورځ
- په ایران کې افغاني مهاجرین، اعدام او په افعانستان کې ایراني مهاجرینلیکوال : کوشان ساپی
- عبدالوکیل کوچی فرخنده باد روز مادر
- حکمیمور جا نی
- نگارنده : فضل الحق ملک زادهبهترین روز برای مردن !
- عبدالو کیل کوچی تامین حقوق کارگر، تجلیل از روز کارگر است
- الف – محشور اول می : دریچه ای بسوی روشنایی
- تا بــــــش ومـــــن بهــــــار را دوســـــت میدارم...
- نگارنده:زلمی رزمیعلیه اعدام هموطنان خویش درایران بپاخزیم
- هوشنگ معین زاده استاد شجاع الدین شفا، پدر حرکت روشنگری عصر کنونی ایران رخت از جهان بر کَِند و به جاودانگی پیوست
- اسدالله جعفریغروب خورشید بام جهان،بامیان
- محمد اسحاق فیاضفقر و بیکاری بزرگ ترین چالش اجتماعی مردم افغانستان
- اسدالله جعفریدرسوگ عالم آل رسول (آیت الله رضوانی یکاولنگی)
- نوشته : انجنیر صدیق قیام حوادث طبیعی ، کثرت نفوس و بلند منزل های کابل
- محمد امین بخشی نقش رسانه ها در ایجاد نفاق و شقا ق
- صالحه رشیدیعصر طلایی تاریکی
- سلیمان راوش سیزده بدر
- نوشته : انجنیرعبدالقادر مسعوداحمــد غــوث زلــمی :بهار نــو ، سال نـو و نوروز آزادی برایت نیک و مبارک بـاد
- میهن فدا - محشور گوش به آواز پای بهار
- صباحبهاردلنشين وخوشبختي همقرين باد
- زلمی رزمینوروز باستان این یادگار کهن را گرامی میداریم
- انجینر محمود صافیجشن نوروز سال 1389
- محمدالله نصرتنوروز
- محمدنبی عظیمیبه یاد آن رزم آور ازدست رفته
- امان معاشر نامۀ مـادر داغــدیـده
- سلیمان راوشچهارشنبه سوری یا پیشوازینه گل سوریی جشن نوروزی
- عزیزه عنایت نوروز با ستــــا ن
- اسدالله جعفریمزاری برای آرمان های بزرگ شهید شد
- اسدالله جعفریپرستو ای پیامبر بهار
- اسماعیل محشور وای ! اگر زن ، خود نجنبد ؟
- الف -- میهن فدا ښځه د ناوړو دودونو په لومو کی
- سيد احسان واعظیسیمای زن در اسطوره و تاریخ آریايی
- محمد ا صغر ( عبا دی ) بمنا سبت روززن !!!
- انجینر محمود صافیمبارزه به خاطر تساوی حقوق مدنی و اجتماعی زنان افغان در افغانستان
- ل . کریمی استالفی یک قطره عطر ، زن را بدوزخ میکشاند ؟! .
- عبدالوکیل کوچیبه استقبال هشتم مارچ
- امان معاشر خبر نگار آزاد آرزوی های زنان در هشتم مارچ یکی اند
- علی رستمیکلاراتستکین بنیان گذار هشت مارچ!
- سلیمان راوش به مناسبت 8 مارچ
- نوشته : برهان الدین « سعیدی »هــفـت وادی عــرفـان « هـفت شهــرعشـق »
- هدایت حبیب فرا رسی روز همبستگی وتجلیل از پیکار مادران و خواهران را تبریک و تهنیت میگوییم !
- اسدالله جعفریاومحمد است واحمد، گل باغ «احد»
- میر محمد شاه رفیعیواقعیت های زندگی زنان افغانستان و تجلیل هشت مارچ
- اشرف هاشمیعاقبت رحیم دوزنه
- نوشته شده توسط پاییز کهساری زندانیی بیگناه پلچرخی و شهید مظلوم حادثۀ سالنگ
- صالحه رشیدیای زن
- احمدمنصور احمدیچی کسی مسوول سرقت آثار تاریخیست ؟
- تهیه وکمپیوتراز توسط محمدالله " نصرت "مولود نامه حضرت محمد رسول الله
- اسدالله جعفریمولوی ها وآخوند های سکولار وحقوق بشر پرستان بخوانند
- داکتر ظا هرحکمینگا هی به نقد (انتقاد) و نقادان
- سرفراز مومندزه یو څوک پیژنم
- تهیه و ترتیب : برهان الدین « سعیدی »بـیـسـت و پنجمین سالگرد وفات علامه دوکتور محمد سعید « سعید افغانی»
- ماریا دارودر آستانه هشت مارچ
- صالحه رشیدی! ضعف استقلال زن
- عزیزه عنا یت پـس از وقــوع حــادثه ی یــازدهــم ســبتــا مـبـــر
- محمدنبی عظیمی فریادی که خاموش نخواهد شد
- میر محمد شاه رفیعی در انتظار برگشت با عافیت عزیزان در غربت
- لیکونکی : مولانا سعید افغانید بشر سعادت په څه کی دی ؟
- دکتر بیژن باران مقام زن در تاریخ
- صالحه رشیدیخبر درناک تراشیدن موی سر زنی را شنیدم
- اسدالله جعفریهمایش«زنان در افغانستان؛ فرصتها، چالشها و راهکارها»
- سید احمد ضیا (نوری) خانواده و نوجوان
- صالحه رشیدیتساوی در کسب کمالات و فضایل انسانی
- نگارنده : زلمی رزمی وجدان سفیدو زخم سیاه
- صالحه رشیدیتساوی از نظرخلقت
- اسدالله جعفریبی توجهی آقای رئیس کرزی و وزرایش در قبال مهاجرین
- صالحه رشیدیغم نامه من در سوگ مادرم
- محمدعوض نبی زاده برخی اندیشه ها درموردهویت وخاستگاه تاریخی جامعه هزاره
- تتبع ونګارش : امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«مناره مساجد در سویس در مخالفت با دموکراسی شد!?
- اسدالله جعفریحق چیست و در کجاست؟
- تهیه کننده : لامیه بکتاش « شیر افغان » در مسابقه قهرمانی اروپائی سال « 2010 » اشتراک مینماید
- الف - محشور نه باور نمیکنم !
- صالحه رشیدیعظمت عید قربان
- دکتر بیژن بارانزن و مدرنیزم در فلات
- صالحه رشیدیخشونت در کشور ما به یک فرهنگ مبدل شده
- تتبع ونګارش :امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«مــقــام زن در دیـــن مـقــدس اسـلام
- امان معاشر، خبر نگار آزادهموطن منور و نابینای ما، سند فراغت کمپیوتر را بدست آورد
- نگارنده : زلمی رزمیخشونت قابیلی درقرن بیست ویک
- برگردان از آلمانی: نیلاب موج سلام« به آنسو دیدن و گام برداشتن »
- صديق وفا ازنفی خشونت تا حقوق بشر
- عزیزه عنایت خشونت علیه زنان درجها ن
- عبدالوکیل کوچیعید قربان و عید ماتم زدگان
- صالحه رشیدیاد رفیق نبی جاودان باد
- داکتر خاکستر افراط در جبران
- عبدالصمد ازهرضایعۀ المناک
- خامه ی از سمونوال و حیدالله مفید دلیر مردی از تبار خرد چهره به نقاب خاک سپرد
- نگارنده : زلمی رزمی سگهاوآدمها
- اسماعیل محشور حبیب من ، حبیب تو ، حبیب همه
- تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اعتدال در دوستی و دشمنی
- لیزا سروشروابط ابزاری هند با افغانستان
- عبدالوکیل کوچیمبارزه بر ضد خشونت علیه زنان
- تتبع ونګارش :امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آداب صـحـبـت
- محمد نادر ظهیر چه کسی مسئول گرایشات غیراسلامی بعضی از نوجوانان مهاجرما درغرب است
- محمد عوض نبی زا ده نگاهی برشرایط کاری و تحصیلی مهاجرین افغان در ایران
- دکتور فرید طهماسغوث زلمی ژورنالیست است و ژورنالیست ، نباید به زندان افکنده شود !
- محمدنبی عظیمی گزارشگر امروز
- انجنیر عبدالقادر مسعود فریاد همدردی برای رهائی غوث زلمی
- حقيقت جومساله دفاع حقوقی از پناهجويان افغان در يونان، ايتاليا، سويدن، هالند وفرانسه بايد جدی گرفته شود!
- عزیزه عنایت غوث زلمی شخصیت شناخته شدهء کشور
- مرکز کلتوری دحق لارههموطنان عید مبارک
- اسدالله جعفریعید به گل نشستن فطرت بربرزگران فطرت مبارک باد!
- رحمت اله رواندکوچنی اختر مو مبارک شه
- صديقه ابراهيم زاده روزه درمانی بيماري هاي روحی و جسمی
- تتبع ونګارش : امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«صـدقـه فطــرو عید فطر
- محمدنبی عظیمیصندوق های جادویی
- دوکـتــور صلاح الـدین سـعـیـدی (سعید افغانی)نــظر خـــیـر خـــواهــــانـــه
- محمد تقى جعفرىابعاد شخصيت على (ع)
- اسدالله جعفریعلی (ع)راز سربمهر هستی
- تتبع ونگارش:امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »ســـعــادت چــیــــست ؟
- نوشتهء دکتور فرید طهماسمصاحبه با حزب دموکراتیک خلق افغانستان
- عزیزه عنایت ماه مبارک رمضان پرفضیلت ترین ماه سا ل
- لیزا سروشمبارزه برای حقوق برابر و آزادی زن نیاز پایدار جامعه معاصر است
- اسدالله جعفریبهار قرآن بر امت قرآنی مبارک باد!
- تتبع ونګارش :احمد « سعیدی »بوسه هم حرام شد !
- هژبرشینواریکارتون های انتخاباتی
- نگارنده : زلمی رزمی رهنمایی کی توانی _ ای که راه خود ندانی
- عزیزه عنایت زبان وسیله ی انتقال مفا هیم
- فرامرز دادرسسبز ایرانی یا سبز اسلامی
- اسدالله جعفریچرا ماهزاره هااختلاف داریم؟
- صالحه (رشیدی)زن افغان از حقوق شرعی و قانونی خود بر خوردارنیست
- صالحه رشیدیهستی ساز بشریت
- عزیزه عنایت زنان و اطفال بی بضاعت در روی جاده ها !
- محمدنبي عظيميروزگار دوزخی
- وکیل کوچیروز پدر به همه مبارک باد
- صالحه ( رشیدی )باز هم یادی از روز مادر !
- اشرف هاشمیهمصدا با هموطن
- نوشته : زلمی رزمی میراث فرهنگی
- کامراندر پی کشتن چراغ وانکوور (قیام) برآمده اند
- بقلم محمد نادر ظهیر منادیان هدایت
- نوریمهمانان نا خوانده !
- ا. م. شیریاوّل ماه ژوئن- روز جهانی حمایت از کودکان
- ظاهر افق کانديداکادميسن ستاره اڅکزۍ نه يوازي تروردوحشت قربانی شوه ، بلکه ددولتی ـــ ناټو يي ادارې دبې همتۍ اوتګمادۍ ثمره هم وګڼله شوه ،
- نگارنده : زلمی رزمی نیازبه یک بازنگری همه جانبه
- اشرف هاشمی ...میخواست مرامجاهد بسازد إماخود ملحد شده برگشت
- تهیه و ارسالی از: سیده طلوعبمناسبت روز مقد س ما در
- فرستنده : زلمی رزمی بمناسبت روزخجسته مادر
- غزال عثمانی مادر برخیز
- نوریافغانی مهاجر یا مهاجم
- دوکـتـورصلاح الـدیـن( سعـیـدی- سعـیـدافـغـانی)عـــــــــفــــــــــــت کلام و آزادی بــیـــان ؟
- اشرف هاشمیسرګذشت ّ واقعی
- یزدان ظفری قانون احوال شخصیه شیعیان افغانستان!
- اسدالله جعفریدیدار آیت الله هاشمی رفسنجانی باآیت الله العظمی فیاض ودرس های آن برای جامعه هزاره
- از دوکتور صلاح الدین سعیدی عـــــــــفــــــــــــت کلام ؟
- محمد عوض نبی زا ده دیدگا ه های برخی احزاب سیاسی در مورد موقف اجتماعی زن در کشور
- ازشفيعيکارتون جالب
- اسدالله جعفریفصل بهارو موسم می زدن وبوس وکنار آمدباز
- اسدالله جعفریدرحاشیه قتل معلم «رقیه رضایی» درحجله زفاف :
- م ی هادیسلیقهء انتخاب مردم سلیقهء مسلط به جامعه است
- ص. وفالغو رسمی آپارتايد درافريقای جنوبی به معنای پايان آپارتايد نيست!
- نوشته از ع. بصیر دهزادانجمن حقوقدانان افغان در اروپا بحیث یک تحرک انساندوستانه، منورانه وطنپرستانه، ترقی و تجدد طلبانه
- نو شته نذیر ظفرهشت مارچ و دشمنان زن
- دیپلوم انجنیر نورضیا فرینبه مناسبت روز همبسته گی بین المللی زن
- محمد یعقوب هادی تجدید پیمان سی وچهار ساله واقعیت زن امروز است
- پژوهشي ازصباحتقدس مادروعطوفت زن دوکلمه دريک مفهوم « قسمت دوم »
- صباححقوق بشرچيست؟ونقض کنندکان حقوق بشرکيست؟ بخش نخست
- ازشفيعيکارتون جالب
- نویسنده : ماریا دارو خجسته باد روز همبستگی زنان جهان
- عزیز نوری نوشته ای در باب حق مندی کارگران افغانی در ایران
- شورای اروپايي نهضت فراگير8 مارچ مبارک باد!
- ا. م. شیزلی روز جهانی زن گرامی باد!
- هدايت حبيب روز همبستگي جهاني زن ( هشتم مارچ ) به همه زنان شجاع وستمديده افغان مبارکباد !
- نوشته : زلمی رزمی یکصدویکمین سالگرد ٨ مارچ
- مشعل8 مارچ فرخنده باد
- اشرف هاشمیروز زن ٬ به زن ها مبارک
- پژوهشي ازصباحتقدس مادروعطوفت زن دوکلمه دريک مفهوم
- عزیزه عنایت به استقبـــــال از هشتم مارچ
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی » زن ونبـــــــــوت
- ازشفيعيکارتون جالب
- د افغان ستراتیژیک څړنی مرکز د سولی او تفاهم دلیاری مبلغ عـلامـه محمد سعید « سعید افغانی »
- اسدالله جعفریعلماءمنشاء صلاح و فساد امت هستند
- ازشفيعيکارتون جالب
- اسدالله جعفریدروغ های شاخدار یک وکیل خواب آلود پارلمان
- امان معاشر سخنی بامعلم، ادیب، شاعر ومهربان هموطن ما محمد اسحق (ثنا)
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »خودکشی یا عمل انتحاری
- اسدالله جعفریحقوق والدین از دیدگاه اسلام
- تتبع ونګارش: امین الدین) سعیدی)فتوای شرعی مفتی جامع الازهر مصر در موردحکم بوسیدن بین دختر وپسر جوان
- ازشفيعيکارتون جالب
- کوهی بیک "گدا"انتخابی از کاروان رفته گان
- وحيدعزيزکارتون جالب
- ازشفيعيکارتون جالب
- اسدالله جعفری مبارک بادت این سال وهمه سال
- اسدالله جعفریبتول قرآن بخوان، تا فرشتگان گلویت ببوسند!
- نیلاب موج سلامدر ستیز با بی عدالتی
- ب. د . گذرگاهی" پوليس مخفی هالند محاکمه شد!؟"
- ازشفيعيکارتون جالب
- نویسنده: ماریا دارو انگیزه های اساسی خشونت زنان علیه زنان
- نوشتهّ اشرف هاشمی نامهّ زندانی بدخترش
- ازشفيعيدو کارتون جالب
- سيد احسان واعظیوطن فرزندان اصيلش را فراموش نميکند
- خوشه چينادارۀ مهاجر پذیر
- م ی هادیبازی با ریش بابا کار کودکان است
- اسدالله جعفری پاسخ به برادر گرامی احمدطارق
- اسدالله جعفریحزب وحدت را،نسل هزاره نخواهد بخشید
- عزیزه عنایتجوانان در بین دو کلتور
- ازشفيعيسه کارتون جالب
- صالحه رشیدی قصه های من
- بقلم : محمد نادر ظهیرحـــــسن ظـــن یا گمان نیکو
- نوشتهء دکتور خلیل ودادبرگهایی از تاریخ سازمان دموکراتیک جوانان افغانستان
- نو شته نذیر ظفر جشن خون
- محمد یعقوب هادیاین یادداشت را در اعتراض به برنامه دیدگاه تلویزیون آریانا به مناسبت ششم جدی وبرنامه سازآن آقای میرزائی ومهمان آن آقای مامون بخوانش میگذارم
- نو شته نذیر ظفر ایران همسا یه همد ین و همز بان
- محمد عوض نبی زا دهچشم انداز تاریخی تحمیل خشونت وستم برزنان کشور
- محمدنبي عظيمي" - باد رنج ناروای خلق را پایان " *
- نوشته : زلمی رزمی سپید چون برف
- ارسالي صميميهژدهم دسامبر روز جهانی مهاجرت
- ص.وفافصلنامه بانوارگان نشراتی انجمن همبسته گی با مهاجرين افغان
- داكتر زرمینه ز مان وطن یار گزارش سالانه انجمن خیریه اطفال به ما نیاز دارند
- اسدالله جعفريعيد غدير بر مشعل بدوشان آزادي مبارك باد!
- نو شته نذیر ظفراخلاق ژور نا لیستی ...
- محمد اسحاق فیاضسرمای زمستان و موج تازه اخراج مهاجرین از ایران
- صالحه رشیدی چرا زن به عنوان جنس دوم یاد شده ؟
- الف . سپید سنگ زن حق گپ زدن ندارد ؟!
- اسدالله جعفريبحثي در هجرت-هويت نسل مهاجر هزاره بخش سوم
- عزیزه عنا یت مها جریـن و مردم بی بضاعت در افغانستان
- خوشه چينمشت زن
- محمد یعقوب هادی به پیشگاه عزیزانی که درکشور شاهی هالند مارش عدالت خواهی وحق خواهی را بر گزار نموده اند
- زبیر شیرزادد اختر ټال
- صديق وفاسرَدرُگمی ها و تنگناههای جوانان بيگانه در محيط ميزبان
- اشرف هاشمیمصاحبه با خدا
- نوشته : زلمی رزمی شصتمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر
- بصیر دهــزاد اشتراک در مظاهره دهم دسامبر بخاطر دفاع از حق مشروع پناهنده ګان افغان در هالند دین اخلاقی و افغانی ماست، در آن اشتراک نمايید
- صالحه ( رشیدی ) خدایا ! خشونت ، خشونت وباز هم خشونت
- اسدالله جعفریبحثي در هجرت – هويت نسل مهاجر هزاره )بخش دوم(
- اسدالله جعفريخفاشان، با سیاه چشمان قندهار چه کردند؟
- نوشته : ماریا دارو قطع خشونت علیه زنان
- صالحه (رشیدی ) باز از جسم لطیف زن بهره برداری سیاسی
- ظاهردقیق تاریخ معاصرهزارهها قسمت ششم
- صديق وفا ازنفی خشونت تا حقوق بشر
- زرغونه ژواکد کندهار پر نجونو د تيزاب شيندل
- اشرف هاشمیجنازه یی مادرم ګم شد
- صالحه رشيدیای زن !
- کلال سرپلی خانه علم و فرهنگ مرکز مواد مخدر
- نیلاب موج سلامدر مورد « شورای همبسته گی زنان افغانستان در آلمان » چه میدانیم؟
- اسد بوداسرزمینِ گل های بدی
- اسدالله جعفريبحثي در هجرت-هويت جامعه هزاره
- اسدالله جعفرياحوال شخصيه اهل تشيع افغانستان وبازي كثيف سياستمداراني با پوستين خدا بر تن
- نوشته از: ظاهردقیقتاریخ معاصرهزاره ها (قسمت پنجم)
- ظاهر دقیقتاریخ معاصر هزارهها
- نوشته اشرف هاشمیاسارت در بهاران
- صالحه ( رشیدی )ای زن ، ای خواهر ، ای دخت افغان !
- الف. سپیدسنگکامبخش،نوجوان پژوهشگر و دگرانديش
- نجیب الله عظیمیثمرهء همکاری های متقابل
- حضرت ظریفی 20 سال زندان برای هيچ!
- عبدالوکیل کوچینشانه های از تاریخ
- اسدالله جعفريبدرود، مادر، فضيلت ها
- غلام دستگير هدايتبايد به شفاخانه های دولتي و شخصي توجه بيشتر مبذول داشت
- محمد اسحاق فياضواگويه هاي تاثيرات رواني جنگ درافغانستان
- عزیزه عنایت خــــــــزان , پیــک زمستـــــان
- از قلم : ماریا دارو شهید خانم ملالی کاکر
- د مولوی داکتر محمد سعید « سعید افغانی » ليکنهپه لغمان کی اوسیدونکی قامونه او پرګنی
- اسدالله جعفريعيد عاشقان بر عاشقان مبارك
- نوشته : امین الدین «سعیدی »دين اسلام دين شمشير نيست لااکراه في دين
- نو شته نذ یر ظفرعيدمبارک
- م ی هادیصفرهء برنامه" مهمان یار" تلویزیون طلوع و چهره های درخشان؟
- انیسه دهزادانجمن زنان روشن
- اسدالله جعفريماه رمضان فصل عاشقي
- ترجمه توسط حمید محویجنگ اتمی آغاز شده است
- نوشـتهً انجنـیر خلیل الله روًوفیافسـرنازنین دیگری را ازدست دادیم
- لطیف کریمی استالفیحج تفریحی و حجاج کیسه بُر!؟ .
- نذ یر ظفرسلام بر روزه داران
- نسيم سحرامکان صدور اقامت براي پناهجويان افغان بعد از انتقاد کميسارياي عالي ملل متحد در امور پناهندگان
- اسدالله جعفريشيعه مذهب اميد به آينده برتر
- هوشنگ معین زاده نگاهی به مقاله«خدمت نا خواسته ولایت فقیه به سکولاریسم!»نوشتۀ دکتر اسماعیل نوری علا
- مر دم عزیز وگرا می افغانستا ن در 28 اسد سا ل 1387 هشتا دو نهمین سا لگرد استقلا ل خویش را تجلیل میکند
- محمد ا صغرعـبا د ي تا ریخ با زیها ی اُ لمـپیک
- باغبانمسلمان بایدمعنی ومفهوم اسلام وکلام الهی رابداند
- انجمن افغانها در سويدنحکم جدید دادگاۀ عالی ادارۀ مهاجرت برای یک پناهجوی افغان
- امان معاشر سفیر افغانستان در ازبکستان نیز عضوی شورای موسفیدان افغانی درشهر تاشکند است
- اسدالله جعفریدر سوگ مرد از تبار ابوذراستاد علي اكبر مهدوي
- محمد عوض نبی زاده هشتادومين سالروزوفات علامه فيض محمد کاتب هزاره مورخ سترگ و بی بدیل تاریخ معاصر کشورخجسته و پر بار باد
- موسسه غیر انتفاعی کوچهازخانه تاخیابان یک در فاصله است
- پیام نهضتآگاهي
- فدراسیون فرهنگی غرجستا ناعلامیهء
- هيأت رييسه مجلس موسسان نهضت فراگير پيام تسليت
- شلیزارسمینار مورخ 27 جون
- سکرتریت کمیسیون رسانش و فرهنگ شورای اروپايي نهضت فراگیرسمینار « وضع سیاسی و وظایف مبرم نهضت فراگیر » دایر گردید
- مشعلپيام تسليت
- ی هادییک پرداخت ادبی در باره ای گفتگوهای انترنت
- اسدالله جعفريسلام بر دختران ستاره بر دوش هزارستان
- اسدالله جعفريفاطمه(س)(س) ملتقاي سنت ومدرنيسم
- میوند ایالات متحده امریکا ، ناتووجامعه جهانی تعهدات خودرا علیه تروریزم باید عملي کرد!
- محمد عوض نبی زادهطالبان کوچی نما با تهاجم درهزاره جا ت امنیت کشوررا تهدید میکند
- عبدالشکور خوشه چينگفت که....؟
- محمدالله وطندوستدر باره وحدت و اتحاد نیروهای چپ،دموکرات،ملی و مترقی کشور
- صباحافغانستان درگردابي ازتنشها وتشنجها
- م ی هادی گذشتۀ مشترک یا انديشۀ مشترک
- لیکنه او تولوونه : امین الدین « سعیدی »مصلح او مجاهد ملانجم الدين اخند زاده
- اسدالله جعفريدر حاشيه ملاقات محمد محقق باحضرت آيت الله فاضل ورسي
- اکبر سید آبادیفساد در دولت یا دولت فاسد ؟
- نوشته: و حيد احمد جلال زادهمعلم
- اسدالله جعفريصدشاخه گل تقديمتان باد اي دختر هزاره
- اسدالله جعفریمعلم :دعاءملت ورحمت خدا بر توباد
- عارف جهشمادران من روزتان فرخنده و شاد باد !
- تتبع ونګارش : امين الدين ( سعيدي )دين اسلام دين تروريست نيست
- اسدالله جعفريزينب (س)الگوي زنان در ايجاد جامعه مدني
- ایرس معاشر اخلاص دختران سنمگان به فال حافظ شیرازی
- تتبع ونګارش : امين الدين ( سعيدي )ازدواج پدر با دختر
- زلمی رزمیروزمادر، بمادران میهنم خجسته باد
- عزیزه عنایت اعدام ها در افغانستان روبه افزا یش است
- محمد ا محمد اسحاق فياضمهاجرين افغاني، استرس هاي بازگشت و وعده هاي سرخرمن
- امان معاشرافتادن حجاب از سر زن مسلم سبب مرگش شد
- امان معاشرخانم افغانی در کانادا بعد از نابینا شدنش مجله تاسیس نمود
- امین باوري د غوایې ورځ
- نويسنده: حسين زاهدیدین که در نیم متر تکه خلاصه شود...!؟
- اشرف هاشمی راستی رضائی ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
- عظیم لمرتقدیم به زنان آزاده
- عبدالله رسولي نوروز مبارک باد
- عبدل نصرتزن افغان درأَئینه روزجهانی زن
- ارسالی : ولایت بی بی نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، آيينی وفرهنگی عجمیان
- نوشته : زلمی رزمی نوروزباستان این یادگارکهن را گرامی میداریم
- محمد عوض نبی زاده ضرورت احیا وانکشاف شهری وشهرک سازی عصری درهزاره جات
- محمد اسحاق فياضزنان، تقابل سنت و تجدد درافغانستان
- شها ب الدین سرمند گرامی داشت از ۸ مارچ روز همبستگی زنان جهان
- بابه قوی مستا نتبصره بر جشن بزرگ بخاطر حلول سـال 1387
- نویسنده :- محمد عوض نبی زادهشهید مزاری منادی برابری حقوق زنان د رافغانستان!
- راحله اکرم جلال زادههشتم ماه مارچ مبارک باد
- عزیزه عنایت از دواج های اجباری دختران جوان و زنان بیوه ء افغانستان
- نسيم سحرمبارزه متقاضيان پناهندگي افغان وارد مرحله جديد گرديده است
- آصفه یامان هشت مارچ ، افغانستان ، مرد سالاری ، زن ستیزی و دیگر هیچ
- سخی ارزگانیتحفه های خونین به پیشواز روز جهانی زن در افغانستان
- دو کتو ر؛ م؛ پکتیا و ا لد ښځو د حقوقو؛ خپلواکۍ د سلمې کا لیزې د د رناوې د نما نځلو په ویاړ
- نسرین مفید فرخنده باد هشتم مارچ
- اتحاد زنان آزاديخواهیک قرن مبارزه در راه رهایی !
- سیده«طلوع» صد سالگی هشتم مارچ را گرامی داریم
- نفس جهیدهشت مارچ را گرامی ميداريم
- تهيه وپژوهش ( نبرد – همگا م )جستجوي نقش زن درصفحات تاريخ وادبيات( بخش دوم)
- تهيه وپژوهش ( نبرد – همگا م ) جستجوي نقش زن درصفحات تاريخ وادبيات
- زلمی رزمی صدمین سالگرد ٨ مارچ نوشته
- اشرف هاشمی خاله بد بخت
- سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- سید احمد ضیا نوری به مناسبت هشت مارچ روز بین المللی همبستگی زنان
- م ي هاديدرباره برنامه های سیاسی تلویزیون های بیرون مرزی
- اسدالله جعفرينقش زنان در نهضت هاي آزادي بخش
- نو شته نذ یر ظفر نشرات مبتذل
- خوشه چينصدامیکشم
- ظاهر دقیقسیاستها وتاریخ معاصر هزاره ها
- اشرف هاشمیمولوی کافر و کمونيست حاجی شده
- سلیمان کبیر نوریروز گار آيینه را محتاج خاکستر کند
- ظاهر دقیقسیاستها وتاریخ معاصر هزاره ها
- سخی ارزگانیانگیزه های افزایش خود سوزی زنان در افغانستان
- سلیمان راوشبه یاد داشت
- راه نهضتپرویز کامبخش نباید نابود شود !
- ترجمه از دکتور اسدزيرکبگذار پناهجویان افغان اقامت بگیرند!
- قادر یاماندر حاشیه ای " دنیا به بلای روشنفکران " نوشته عصر دولتشاهی
- اداره سایت: «کاتب هزاره»آقای سید پرویز کامبخش باید طبق قانون اساسی و مدنی آزاد گردد!
- سلیمان راوشعدم پیگیریی تلاش، برای رهایی کامبخش،تسلیم شدن به دیو جهالت خواهد بود
- ماریا دارو رهایی ژورنالست جوان آقای سید پرویز کامبخش را خواهانم
- نيلاب سلامداغ دیگر بر سینۀ لالۀ آزاد؟
- قادر یامان آزادی بیان در گرو جلادان
- انجنیر سخی ارزگانی دلالان مذهبی باید حکم اعدام سید پرویز کامبخش را لغو و اورا از زندان آزاد نمایند
- سلیمان راوش آیا باید پرویزکامبخش اعدام شود؟
- سخی ارزگانیتجلیل از روز عاشورای حسینی فصل جدید در جهــت همبستــگی مذهبـی در افغانستـان
- صديق، وفا درسها وآموزه هايیاز تظاهر اعتراضی 18 جنوری 2008 افغانها در هالند
- ع. بصیر دهزاد مظاهره ۱۸ جنوری مظهر خواست و اراده واحد
- محموددر عاشوراء چه باید کرد؟
- نو شته نذ یر ظفرسیدالشهدا
- نبی قانع زاده فرهنگ عزاداری درعاشورا چگونه است ؟
- داکترغلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری وجوانمردی
- دستگېر خروټیدا اپارتايد دی
- صديق وفاراهکار های دفاع از منافع حقوقی و قانونی پناهنده گان سياسی افغان
- ارسالي صميمي توانخواهی و توانبخشی در اروپا
- نسرین مفیدروز جهانی خشونت علیه زنان
- جـميله پلوشـهبه ياد نسيمه عزيز که به جاودانگی پيوست
- مينا يوسفی (رحيمی) در عزای دوست عزيزم نسيمه غياثی
- داکترغلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری وجوانمردی
- صوفياخانواده درچين وآمريکا
- زيميرواسکاريآيا زند گي درغربت مرگ تدريجي نيست؟
- رضاضیایی ستیغ عزت هزاره، وتندرهای وحشی تبعیض و تنفر !
- صوفيا برزنان چه ميگذرد ؟
- نیلاب سلاممنی، که گرد را از دامنم، می زدایم!
- اسدالله جعفریزن ‘در اسلام خلیفه خدا است نه ماشین تخلیه شهوت وحیوان زاینده
- ساحل عشق ، محبت ودوست داشتن
- داکترغلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری وجوانمردی
- راد مرد احسان الله بيات کيست ؟
- اسد بوداسيزيفِ كوچك کابل
- عارف جهشدوست من
- محمد عوض نبی زاده رمان کاغذ پران باز- مروج هزاره ستیزی وبدبینی قومی
- تلخيص و نگارش از عارف جهشافسانهً پروانه
- دکتر کامران امین آوهبازتاب روانی فیلم، موزیک و بازیهای خشن ویدیویی در اندیشه و رفتارکودکان و نوجوانان
- فضل الر حیم رحیم ادریس برمک رزمنده ، در جستجوی ارزویش
- عارف جهشکارنده درختي باشيم که ديگران ثمر آن را خواهند خورد!
- انجنیر سخی ارزگانینمای غم انگیز از دختران پشتاره بدوش افغانستان
- نذ یر ظفر شهید نطق مهدی ظفر
- انجنیر غلام سخی ارزگانیمسؤلیت زنان در شرایط کنونی
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری و جوانمردی
- ماریا دارو یاد نثار علی فریاد گرامی باد
- محمد عوض نبی زا ده جوانان جامعه ءهزاره قربانیان اصلی بحرانها و تبعیض قومی در کشور
- محمد عوض نبی زا دهمردم هزاره قربانی تفا سیرعوامانه ونا همگون وحدت ملی در کشور
- داوی روشان زنان قربانی ادیان ابراهیمی
- نذيراحمدظفرشبکه های تلو یز یو نی ا جیر
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آئین عیّا ری و جوانمردی
- صوفيا راد مردخشونت وزنان
- محمد اسحاق فياضبه احترام قانون، در اماكن عمومي سگرت نكشيم
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آئین عیّا ری و جوانمردی
- تهيه وپژوهش زيميرواسکاريازدرد بي پناه ترين انسانهاي روي زمين
- تهيه وپژوهش زيميرواسکاريازدرد بي پناه ترين انسانهاي روي زمين
- تهيه وپژوهش زيميرواسکاريازدرد بي پناه ترين انسانهاي روي زمين
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- انجنیر سخی ارزگانیاخراج اجباری مهاجرین کشور ما از ایران
- سید احمد ضیا نوریمها جرت پر ملال
- محمد اسحاق فياضايران در برابر اخراج مهاجرين موضع دوپهلودارد
- پروانه بیناایران خودی و غیر؟؟
- ارسالي صميميتاریخچه روز مادر
- انجنیر سخی ارزگانیبه مناسبت ارج گذاری و گرامی داشت روز مادر
- محمد اسحاق فياضبني آدم اعضاي يك ديگراند
- محمداسحاق فياضاخراج مهاجران از ايران و ضروت يك طرح جامع
- نويسنده: حامد شفايينگاه به اخراج مهاجرين افغاني از ايران
- عزیزه عنا یــــتمها جرین افغان زیر چماق وشلاق پولیس ایران
- محمد اسحاق فياضچرا افغان ها دوباره مهاجر مي شوند؟
- محمد اسحاق فياضافغانستان، چالش مرگ مادران وافزايش جمعيت
- عزیزه عنایت شـــلاق عبـــــــــرت
- اسدالله جعفریاخلاق جهاني يا جهان اخلاقي ؟
- اسحاق فياضاول ثورآغاز گسترده و اجباري مهاجرين افغان از ايران
- سید احمد ضیا نوری تراژیدی جانگداز
- نیلاب سلام سرو بلندی تخته ای گور شد
- محمداسحاق فياضبيست ميليارد تومان بودجه اخراج افغانها ا زايران
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- ارسالي صميميدولت بايد در اقدام استفاده از آبهاى کشور تعلل نکند
- بصير دهزادوجود يك نهاد اجتماعي اقليت افغان در اروپا٬ يك ضرورت مبرم
- کارگر سیاســت و خوشـبختی
- انجنیر غ . سخی ارزگانی جوانان، رهبران آینده جامعه شان هستند
- فضل الر حیم به بهانهء فرا رسیدن نوروز
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- غفار عريف "سلام به بهار ، سلام به نوروز ! "
- محمد اسحاق فیاضچگونه روز کرامت و آزادی زن را جشن بگیریم؟
- فضل الر حیم رحیمروز جهانی زن به همه زنان افغان مبارک با د
- مشعلفرخنده باد هشتم مارچ روز جهانی زن
- مختصر زندگینامه خانم نفس جهد
- رمضانعلی شفیعیوای ازغم بی کسی
- انجنیر سخی ارزگانی روزجهاني زن مبارک باد
- محمدنبي عظيمي یک د امن گل نسرین برای ناهید
- دستگېر خروټید پوهنې خپلواکي
- محمد عوض نبی زاده کوچ اجباری و اثرات فرهنگی واجتماعی آن بر جامعه هزاره
- عزیزه عنایتگرامی داشت از هشت مارچ
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمدعوض نبی زا ده ساختار قومی و نهادهای سیاسی- اجتماعی مردم هزاره
- انجنیر سخی ارزگانیدختر فروشی از اثر گرسنگی و جبر روزگار
- بقلم حامد شفايياوضاع مهاجرين افغانستان
- عزيزه عنايتقربانیان آرمان و اراده
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمداسحاق فياضمشاركت سياسي زنان در قانون اساسي افغانستان
- محمد اسحاق فياضريشه هاي تروريسم در منطقه نخشكيده است
- محمد امين ميرزادسير نزولي فرهنگي به كجا خواهد انجاميد؟
- نوشتهء امام عبادیمستثني !
- را د مردزند گي درغروب غربت
- محمد اسحاق فياضمهاجرين افغاني به كجا پناه ببرند؟
- انجنیر سخی ارزگانی مهاجرت غم انگیز خانواده های هزاره از مناطق شان
- انجنیر سخی ارزگانیماجرای وحشت انگیز فروش و اسارت دختر یازده ساله
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمد اسحاق فياضبرف، سرما، سيل؛ آيا مردم را پناهي است؟
- عزيزه عنايتمردم استبدادزدهء افغانستان درپنجهء گرسنگی
- نویسنده: ماریا دارو حقیقت پنهان نمی ماند
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- شورای سراسری زنان افغان در آلمان بر پایی روز جهانی برعلیه خشونت برزنان
- حقيقتآزادي بيان، حقوق انسان ورسالت بي پايان
- انجنیر غ . سخی ارزگانیروز بین المللی رفع خشونت علیه زنان
- عزيزه عنايتانگيزه های خودکشی وآتش سوزی زنان
- محمد اسحاق فياضجامعه افغانی، سنت حقیر انگاری کودکان و نوجوانان
- محمد امين ميرزادكميسارياي عالي! مهاجرين فاقد مدرك هم انسانند
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- صديق وفا نگاهی؛ بر دشواری هايی ناشی از مهاجرت وپناهنده گی در ميان خانواده های افغان
- حسين زاهدیاخراج اجباری مهاجرین افغان حق مسلم رژیم اسلامی ایران
- ماریا دارو خدمات فراموش نا شدنی
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمد اسحاق فياضآیا نظام تعلیم و تربیه متحول خواهد شد؟
- د وکتور ؛م؛ پکتیاوال ازادي حق تاریخي انسان است ؟
- محمدعوض نبی زاده هزاره جات منطقه کا ملآ فرا موش شده برای انکشاف در نیم قرن اخیر
- عزيزه عنايت عيد سعيد فطر
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- ماريا داروروان شهید صفیه (عمه جان) شاد باد
- دپلوم انجنیر خلیل الله معـروفیشش سال جهاد و یک عـمر شکست
- لطیف کریمی استالفیغنچه مغموم
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- عزيزه عنايتمادران رنج ديده ء جنگ درافغانستان و جهان
- لطیف کریمی استا لفیتلخترین شام غریبان
- نوشته لطیف کریمی استا لفیناقص العقل به معنی «هیچ » شمردن !
- صديق وفا تقبيح بازگردانيدن جبری پناهجويان افغان از آستراليا
- فريد نظری پيشينه ء بُرقه- چادری در افغانستان
- اسکاريدرد جانگدازتبعید شد گان
- عارف سیامکعشق خاکی و عشق افلاکی خداوند
- ا- صمشعل پنجره ي گشوده اي رو به مردم
- داکترظاهر حکميیو اجتماعی او سو لیز ژ وند به جاری وی
- صديق وفا تهاجم به حقوق پناهنده گی دراوج ناامنی ها در افغانستان
- بابك خرم نمد سياه نگردد سفيد
- خوشه چين چپ را ستی
- محمد عوض نبی زادههزاره ها و میراث فرهنگی با میان, قر بانی قرنها افراطیت دینی, تبعیض, تعصبات قومی و نژادی شده است.
- محمد عوض نبی زادهمظلوم و مغضوب وا قع شدن مردم و سر زمین هزاره جات در ادوار گو ناگون تاریخ
- خا نم شهر ستا نی شهید مزا ری، جا یگا ه ز ن ا فغا نستا ن و شکستن مرزها ی تبعیض
- استا د (صباح) روزمعلم تبريک وتهنيت با د
- جليل پرشورمردم ما می گويند: آش از روی کاسه خورده می شود
- جليل پرشور خراسان تاریخ وافتخار ماست ولی افغانستان زادگاه ووطن فعلی ما
- حضرت ظريفي ناقضین حقوق بشریا : (فدراسیون ساز مانهای پنا هندگان افغان در اروپا)
- فضل الرحيم رحيمزن گلي از جمال و معصوميت
- سلیمان راوش نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، ايينی وفرهنگی عجمیان
- جلیل پرشورنوروز تاریخی وسال نو تان مبارک
- ارسالي فرشته ميتراپيا م عيد
- خوشه چين بها ر نو می آ ید
- جلیل پرشور جابران ،سلاطین ظالم ،بنیاد گراها و مقام زن
- سخی ارزگانی هشتم مارچ ؛ مسؤلیت مردان و زنان
- دیپلوم انجینرنورضیا فرینبه پیشوازروزهمبستگی بین المللی زن
- انجنیر سخی ارزگانی وضعیت رقتبار زنان و ضرورت مبارزات ملی ، سیاسی و فرهنگی در افغانستان
- صديق وفادفاع از منافع حقوقی وقانونی پناهنده گان افغان را بايد ادامه داد!!!
- زرقا فروغزن، فحشا، و تجارت سکس
- ارسالي اميد دوستچهاردهم فبروري روز والنتاين يا روز عشاق
- دكتور همت فاريابيسخني چند پيرامون مهاجرين و كنفرانس مهاجرين افغان درهالند
- انجنیر سخی ارزگانی زن در پرتو تاریخ قسمت چهارم
- زرقاحجاب و حجاب کودکان
- هارون نجفی زاده"همجنس بازی" در افغانستان
- زرقامهریه و جهیزیه!
- نجلا باخترآب و بی آبی
- داکترمحمدشعیب مجددیاعتصاب معلمین هرات بازگشای یک بحث جدید
- نوشته دوكتور كاروان بهبود معارف و بررسي وضع معلولين جنگي
- انجنير سخي ارزگانيزن در پرتو تاریخ
- انجنير سخي ارزگانيزن در پرتو تاریخ
- شمشادانسا نها وحقوق بشر
- ارسالي خسرو ميوندامنيت ملي تابع امنيت انساني
- ارسالي افسانههوتل پنج ستاره در کابل
- ارسالي جواد نصريانروز جهانى حقوق بشر: سالگرد تصويب اعلاميه جهانى حقوق بشر سازمان ملل متحد
- ارسالي بهمن بهمنييونيسف و روز جهانى كودك
- شهرام عدیلی پورهر چه هست از قامت نا ساز بی اندام ماست
- ارسالي جواد نصريانامنيت انساني؛ آنگاه امنيت دولت
- ارسالي بنفشه ميترااول دسامبر ، روز جهانی ايدز
- انجنير سخي ارزگانيزن در پرتو تاریخ
- ارسالي خسرو ميوندهمبستگي و امنيت ناپايدار
- جانباز نبردفراگيرترين مصداق نقض حقوق بشر
- ارسالي منصور معجوب نقش دولت و ساختار دمکراتيک آن برای تثبيت و تقويت رواداری از اهميت درجه اول برخوردار است.
- حامد شهابجامعه مدنى در جهان سوم شعار است
- ارسالي بنفشه ميتراآنچه اززندگي آموختم !
- بصير شررفلسفه ، نااميدي و بدبيني روشنفكري
- انجنير سخي ارزگانيفروش اجباری زنان شوهردار در افغانستان( و یا کشف نوینی دیگری از جنایت در حق زنان )قسمت سوم :
- ارسالي ساجدهضرب المثل هاي مشهورجهان درموردازدواج
- پوهنيار بشير مومنسپاهي گمنام
- انجنير سخي ارزگانيفروش اجباری زنان شوهردار در افغانستان( و یا کشف نوینی دیگری از جنایت در حق زنان )
- عبدالروف نيک منشتأمل و نگرشي بر گدايان و گدايي گری
- انجنير سخي ارزگانيفروش اجباری زنان شوهردار در افغانستان( و یا کشف نوینی دیگری از جنایت در حق زنان )
- انجنير سخي ارزگانيچگونگی موانع مشارکت سیاسی زنان در حاکمیت دولت
- خجستهزنان وخشونت هاي فاجعه آميز
- نواب شاه حاکميت ، نظام مردم سالاري وحقوق انسان
- ارسالي نعيم وليدچند قانون آداب معاشرت
- شمشادانتخابات چگونه برگذارشود؟
- ارسالی انجینیر جمشیدی حکم بين المللي شطرنجبیائید شطرنج بيا موزیم
- شمشادانسا نها وحقوق بشر
- شيوانگاهي به سير تاريخي قاچاق زنان
- داکترصيقلسفرد رتاريکي يا زند گي د رغربت
- تهيه و تدوين ازجواد نصريانحقوق بشر، دموکراسي وانتخابات
- ارسالي خديجه سالارمروری برزند ه گی ا نسان های بزرگ دنیا